چند نکته‌ی مهم درباره‌ی گرد و غبار

شهریور ماه جاری مصادف با اجلاس بین المللی «مقابله با توفان های ماسه و گرد و غبار» در راستای دیپلماسی محیط زیست جمهوری اسلامی ایران و در چارچوب بند 15 سیاستهای کلی محیط زیست ابلاغی مقام معظم رهبری است.

بر اساس این بند ضروری است که دیپلماسی محیط زیست با تلاش برای ایجاد و تقویت نهادهای منطقه‌ای برای مقابله با گرد و غبار و آلودگی‌های آبی تقویت شود. همچنین با توسعه مناسبات و جلب مشارکت و همکاری‌های هدفمند و تأثیرگذار دوجانبه، چندجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی در زمینه محیط زیست گسترش یابد.

پدیده گرد و غبار موضوعی فرامرزی است که ناشی از توسعه صنعتی و کشاورزی نابسامان، خشکی زمین ناشی از استفاده بی رویه از منابع آب و نیز تغییر اقلیم، بیابان زایی ناشی از توسعه ناپایدار، جنگ و دیگر مداخلات بشری است. با توجه به ماهیت فرامرزی این پدیده، راه حل آن نیز نیازمند همکارهای کشورهای درگیر اعم از منشاء و متاثر است. موضوع با اهمیتی که در اجلاس جاری با حضور نمایندگانی از ۵۰ کشور و ۱۵ نهاد بین‌المللی امکان تحقق دارد و میزبانی ایران برای این مهم می تواند نشان از پذیرش مرجعیت و توان ایران در مقابله با این پدیده و اجماع سازی چندجانبه باشد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۳۳۰ میلیون هکتار منبع گرد و غبار در غرب آسیا و آسیای میانه وجود دارد که بخشی از آن مربوط به کانون‌هایی با شدت کم و برخی مربوط به کانون‌هایی با شدت بالا است. در این میان، حدود ۲۷۰ میلیون هکتار از این کانون‌ها، کانون گرد و غبار با شدت بالا است و سالانه حدود ۱۴۷ میلیون تن غبار ایجاد می‌کند که دارای ذرات کمتر ۱۰ میکرون‌ هستند و در به خطر انداختن بهداشت و سلامت مردم منطقه بسیار تاثیرگذارند علاوه بر آن معضلات زیست محیطی بزرگ مقیاس با متراکم کردن شکافهای اجتماعی زمینه ساز چالشهای امنیتی داخلی و خارجی می گردد.

از جمله دستاورهای مورد انتظار از دیپلماسی محیط زیست همانگونه که در سیاستهای ابلاغی محیط زیست تصریح شده است بهره‌گیری مؤثر از فرصت‌ها و مشوق‌های بین‌المللی و تسهیل انتقال و توسعه فناوری‌ها و نوآوری‌های مرتبط است که اجلاس مورد اشاره امکان انتقال دانش و تجربیات کشورهای مختلف در جهت مقابله با پدیده گرد و غبار و مدیریت را فراهم نموده و می تواند زمینه ایجاد صندوق بین المللی یا منطقه ای مرتبط را فراهم نماید.

با توجه به آنکه این اجلاس در ادامه اجلاس منطقه ای گرد و غبار در سال گذشته و به درخواست و رای گیری نزدیک به اجماع مجمع عمومی به میزبانی ایران برگزار شده است؛ انتظار می رود تصمیمات آن به عنوان اسناد پشتیبان قطعنامه های آتی سازمان ملل متحد تلقی گردد.

همچنین انتظار می رود با توجه به آنکه 330 میلیون نفر در جهان تحت تاثیر توفانهای گرد و غبار قرار گرفته اند و سلامت و امنیت محیط زیستی در بخش های بزرگی از جهان تهدید می شود، خروجی این نشست در چارچوب «اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت» سبب افزایش مشارکت مالی و فنی کشورهای غنی و در حال توسعه در حمایت و سرمایه گذاری برای بهبود سیستمهای هشدار،حمایت از کشاورزان در جهت کشاورزی پایدار با استفاده بهینه و پایدار از منابع آب و خاک و احیای زیست بوم ها و هم پیمانی جهانی جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و گرمایش کره زمین گردد.

در پایان این نکته حائز اهمیت است که با وجود ارزشمند بودن فرامرزی دیدن منشاء و تاثیر پدیده گرده و غبار و تاکید بر لزوم استفاده از ظرفیتهای دیپلماتیک در مدیریت و کاهش آسیب ناشی از آن همواره باید مراقب بود کشورها از ترک فعل و یا اقدامات ناشی از قصور و تقصیر کارگزاران داخلی در حوزه تصمیم گیری های ملی غافل نشوند.همانگونه که مقام معظم رهبری در موارد متعدد هشدار داده اند نقش سوء مدیریتهای داخلی در ایجاد و استمرار برخی از پدیده ها از جمله عدم مدیریت صحیح منابع حیاتی و ایجاد منبع های داخلی گرد و غبار حائز اهمیت و مورد تاکید موکد است و نباید در سایه فرامرزی دیدن موضوع مغفول واقع شود. این انتظار با توجه به سیاست برنامه هفتم که تاکید بر آبخیزداری و آبخوانداری و اصلاح الگوی کشت و رعایت آمایش سرزمین دارد قابل اجراست. امید انکه نمایندگان مجلس به این مهم توجه و بر پایداری توسعه و رفاه اجتماعی تاکید ورزند.