ترامپ و عوابقش
آیا ترامپ مجددا سیاست حداکثری را اعمال خواهد کرد؟
بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش، در کنار پیچیدگی‌های داخلی و خارجی، پیامدهای زیادی برای سیاست‌های خارجی آمریکا به‌ویژه در قبال ایران خواهد داشت. یکی از نگرانی‌های اصلی، اثرات این بازگشت بر اقتصاد ایران است. در حالی که برخی بر این باورند که آمدن ترامپ می‌تواند موجب اعمال دوباره فشارها و تشدید تحریم‌ها شود، دیگرانی معتقدند که او ممکن است سیاست‌های خود را تعدیل کرده و در راستای مذاکرات با ایران گام بردارد.
یکی از ویژگی‌های سیاست خارجی ترامپ در قبال ایران، استراتژی “فشار حداکثری” بود که با هدف کاهش درآمدهای نفتی ایران و به‌ویژه محدود کردن برنامه هسته‌ای این کشور طراحی شد. این استراتژی با بازگشت آمریکا از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) همراه بود و به اعمال تحریم‌های شدید اقتصادی منجر شد. در صورت بازگشت ترامپ به کاخ سفید، احتمالاً این سیاست‌ها دوباره اجرا خواهند شد. بر اساس گزارش‌های منتشرشده از منابع معتبر، تیم امنیت ملی ترامپ در خصوص ایران بر این باور است که فشار اقتصادی می‌تواند ایران را وادار به تغییر رفتار در مسائل منطقه‌ای و هسته‌ای کند.
در داخل ایران، تندروها به‌ویژه از میان اصول‌گرایان، مخالف هرگونه مذاکره با دولت ترامپ هستند. آنان معتقدند که تجربه‌ی برجام و خروج یک‌جانبه آمریکا از آن نشان می‌دهد که مذاکرات با آمریکا به هیچ‌وجه منجر به تضمین‌های پایدار نخواهد شد. این گروه بر این باورند که اعتماد به آمریکا و مذاکره با دولت ترامپ تنها منجر به تضعیف موقعیت ایران در عرصه بین‌المللی خواهد شد. این مخالفت‌ها به‌ویژه پس از تجربه‌های تلخ تحریم‌ها و ناتوانی در مقابله با آن‌ها، به‌شدت تقویت شده است.
در مورد اینکه ترامپ چقدر در زمینه مذاکرات با ایران جدی است، باید گفت که وی در دوره اول ریاست‌جمهوری خود به‌طور خاص به دنبال تغییرات ساختاری در سیاست‌های ایران بود. اما در عین حال، برخی از کارشناسان به این نکته اشاره دارند که ترامپ به‌ویژه در مبارزات انتخاباتی‌اش، در برابر ایران سیاست‌های ضعیف‌تری را نشان می‌دهد تا بتواند بر اساس آن‌ها امتیاز بگیرد. ترامپ بارها نشان داده که حاضر است در مسائل اقتصادی و امنیتی توافقاتی با ایران انجام دهد، مشروط به اینکه ایران آماده بهبود روابط باشد. این خود سوال بزرگی را در مورد سیاست‌های آینده او ایجاد می‌کند.
آیا قرارداد ایران و روسیه تحت تاثیر ترامپ قرار خواهد گرفت؟
یکی از پرسش‌های اساسی در این زمینه این است که آیا روابط استراتژیک ایران با روسیه تحت تاثیر بازگشت ترامپ قرار خواهد گرفت. ایران و روسیه در سال‌های اخیر روابط خود را در زمینه‌های مختلفی از جمله انرژی، هسته‌ای، و دفاعی تقویت کرده‌اند. اگر ترامپ بار دیگر به اعمال تحریم‌ها علیه ایران روی آورد، ممکن است روسیه همچنان از ایران حمایت کند، اما در شرایطی که فشارهای اقتصادی به ایران وارد شود، ممکن است شاهد تغییراتی در روابط دو کشور باشیم.
در خصوص گزینه اقدام نظامی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران، باید گفت که در حالی که ترامپ در دوره اول خود، به‌ویژه در مواردی نظیر تهدیدات هسته‌ای کره شمالی، نشان داده بود که به گزینه نظامی روی خواهد آورد، احتمال اقدام نظامی علیه ایران همچنان ضعیف‌تر به نظر می‌رسد. اگرچه برخی در تیم ترامپ ممکن است به این گزینه تمایل داشته باشند، اما واقعیت‌های میدانی و هزینه‌های سنگین آن، به‌ویژه در وضعیت بحرانی خاورمیانه، مانع از این اقدام خواهد شد.
رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز در برابر تهدیدات ترامپ واکنش‌هایی را متناسب با موقعیت‌های مختلف نشان داده است. به‌طور کلی، او همواره بر حفظ استقلال و عدم وابستگی به کشورهای خارجی تأکید کرده است. از سوی دیگر، واکنش‌های اروپا در قبال ترامپ و ایران به‌ویژه در زمینه برجام، در سال‌های اخیر نشان داده که اروپا تمایل دارد روابط خود با ایران را حفظ کند. اما در صورتی که ترامپ فشارهای بیشتری را به این کشورها وارد کند، اروپا ممکن است مجبور شود در موقعیت دشواری قرار گیرد.
دولت‌های عربی منطقه، به‌ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس، در دوره اول ترامپ به‌طور گسترده از سیاست‌های فشار آمریکا علیه ایران حمایت کردند. این کشورها که نگرانی‌های زیادی از نفوذ ایران در منطقه دارند، در صورت بازگشت ترامپ به کاخ سفید، احتمالاً با تشدید فشارها بر ایران همراه خواهند شد.
بازگشت ترامپ به کاخ سفید نه تنها چالش‌های جدیدی را برای ایران در زمینه اقتصادی و سیاسی به وجود خواهد آورد، بلکه باید منتظر بود تا دید چگونه ایران، اروپا و سایر بازیگران منطقه‌ای به سیاست‌های جدید آمریکا واکنش نشان خواهند داد. فشار اقتصادی و تحریم‌های بیشتر، به‌ویژه در صورت اعمال دوباره استراتژی فشار حداکثری، می‌تواند تأثیرات مهمی بر اقتصاد ایران بگذارد، در حالی که مذاکرات احتمالی برای کاهش تنش‌ها نیازمند تغییرات بنیادین در رفتار طرفین است.