وسوسه خودنمایی در فضای مجازی

به گزارش اترک، خودنمایی در فضای مجازی امروزه در بین تمامی اقشار مختلف از جمله زن و مرد، کوچک و بزرگ در هر شغل و حرفه ای دیده می شود در حالی که در سال های گذشته بیشتر در بین سلبریتی ها و همچنین افرادی دیده می شد که  به حجاب و عفاف کمتر اهمیت می دادند اما این پدیده حتی هم اکنون در میان زنان محجبه، مردان و زنان دارای منصب های اداری و سازمانی نیز افزایش یافته است.

به نوعی که کارشناسان و روان شناسان مشخصات افراد خودنما در صفحات مجازی را شامل پرحرفی، خودافشاگری، عدم تحمل تنهایی، جلب توجه کردن، هیجانی کردن حرکات نمایشی، برانگیختگی‌های جنسی، تحریک‌پذیری، رفتار توجه‌طلبانه، متظاهرانه و پرزرق و برق عنوان می کنند این امر در بین بیشتر خانواده ها رسوخ پیدا کرده است و اینک حتی کودکان نیز برای خودنمایی صفحاتی در بستر فضای مجازی دارند.

با مروری بر صفحات مجازی مانند صفحات اینستاگرام و ... شاهد افرادی هستیم که با تصاویر و کلیپ‌هایی در حال نمایش و خودنمایی از چهره و ادا و اطوارهای خویش هستند!

افرادی که در فضای مجازی با نمایش دادن عکس های سلفی خود، خانوادگی از مکان های گردشگری، غذاها، نوشیدنی ها و یا هر مورد دیگری در صفحات اجتماعی به نمایش می گذارند بعضا اگر این افراد اگر در کانون توجه نباشند یا تحسین و تایید نشوند، تندخو شده، زیر گریه زده و دیگران را ملامت می‌کنند! حتی در فضای مجازی پرخاشگری نیز دارند.

آنچنان فضای مجازی وارد خانه هایمان شده است که با مروری به پیج و صفحه های اجتماعی برخی از افراد می توانیم پی به برنامه این افراد داشته باشیم که از جمله برنامه سفرهای خارجی، داخل کشور و مکان های دینی محلی است که افراد در عکس های سلفی خود به نمایش می گذارند و رفت و آمد افراد با دوستان و آشنایان و نوع برقراری ارتباط آن با دیگران نیز به نوعی مشخص خواهد شد.

در این میان با یکی از روان شناسان به گفت و گو نشستیم.

سارا صادقی در این خصوص اظهار داشت: اگر از زمان کودکی خانواده ها به فرزندان خود تربیت درست داده باشند که  باعث افزایش اعتماد به‌نفس، خودباوری، استقلال و بروز خلاقیت‌های رفتاری زندگی آنان خواهد شد که متاسفانه بیشتر فعالان فضای مجازی افرادی هستند که با خودنمایی می خواهند اعتماد به نفس خود را بالا ببرند در حالی که این اعتماد به نفس کاذب است.

وی تصریح کرد: ریشه خودنمایی و بروز مانورهای پرزرق و برق از طریق آرایش‌های غلیظ و شدید و لباس پوشیدن و ادا و اطوارهای رفتاری هنگام برخورد با دیگران را باید از دوران کودکی جستجو کرد.

وی ادامه داد: محرومیت‌های دوران کودکی تبدیل به "عقده درونی" شده و چنین شخصی با به نمایش گذاشتن خود، کمبودهای خود را جبران می‌کند؛ نبود محبت و توجه کافی در دوران کودکی در خانواده، در این حالت شخصیت کودک چون محبت لازم را نگرفته، آسیب دیده و در طول دوران زندگی، احساس نیاز به توجه، مهر و محبت دیگران دارد که با سلفی گرفتن، گذاشت عکس های خانوداگی و دوستانه به نوعی می خواهد در کانون توجه ها باشد.

وی تصریح کرد: از طرفی؛ توجه و محبت بیش از حد و اندازه، کودک را لوس و پرتوقع می‌کند؛ در چنین خانواده‌هایی بچه‌ها را نمایشی بار می‌آورند، متاسفانه هم اکنون نیز برخی از خردسالان و کودکان از بزرگترهای خود سلفی و به نمایش گذاشتن عکس های خود رو آورده اند که اگر به این پدیده در این دوران توجه نشود مشکلات بیشتری درآینده برای این افراد ایجاد خواهد شد.

این روان شناس گفت: اختلال در هویت، کمرنگ شدن ارزشها، عدم توجه به اخلاق درونی و صفات نیک و ارزشمند انسانی، تشویق رفتارهای نمایشی از طرف جامعه، ارزش‌مداری و تایید دلربایی، جذابیت‌های ظاهری و اغواگری و عشوه‌گری در جامعه باعث رونق این رفتارها می شود.

وی خاطر نشان کرد: به هر مقدار که رفتار و عملکرد فردی در دنیای واقعی نادیده گرفته شوند، به همان میزان روی به نمایش در دنیای مجازی خواهد آورد که باید خانواده ها، مسوولان فرهنگی با مراقبت از افراد جلوی همه‌گیری پدیده زشت "فخرفروشی" را بگیرند.

وی گفت: ضعف اعتماد به‌نفس و خودکم‌بینی این افراد، آنها را از داشته‌های درونی و واقعی خود غافل کرده و رو به ظاهرسازی و جلب توجه می‌آورند.

وی چندین راهکار را برای جلوگیری از گسترش این پیده ناپسند تاکید کرد که از جمله آن  تقویت ارزشهای معنوی در جامعه، آموزش مهارتهای زندگی در راستای افزایش اعتماد به‌نفس از دوران کودکی، اصلاح روشهای تربیت فرزند و تاکید و تمرین بر داشته‌های واقعی خویش با بروز خلاقیت‌های علمی، هنری، ورزشی است.

نگران لایک 

فضای مجازی طی سال‌های اخیر پر از تصاویر نامتعارف و حتی عکس‌های شخصی و خانوادگی کاربران شده است. در این میان نوجوانان و جوانان تمام تلاش خود را بکار می‌گیرند تا توجه عموم را در چنین فضایی به خود جلب کنند تا لایک آنان افزایش یابد و چنان این پدیده در جامعه افزایش یافته است که اگر در دور همی یا مهمانی در کنار چندین خانواده باشیم متوجه خواهیم شد که همه به دنبال بازدید در فضای مجازی و نشر تصاویر  دنبال لایک هستند.

بعضا حتی برخی از جوانان و نوجوانان بدون اجازه از اقوام و دوستان از مهمانی ها و جشن ها فیلم گرفته و در فضای مجازی کلیپ های را پخش می کنند که باعث ناراحی و اعتراض هم می شود اما با این وجود این رفتارها ادامه می یابد.

امروزه با پیشرفت تکنولوژی و ورود شبکه‌های اجتماعی گوناگون از قبیل اینستاگرام به فضای گرم و صمیمی خانواده‌ها بازار لایک گرفتن و فالوور داشتن به خصوص در بین نوجوانان و جوانان حسابی داغ شده است به طوری که هر نوجوانی برای اینکه بیشترین تعداد لایک و فالوور را از آن خود کند دست به هر اقدامی می‌زند(شاخ های اینستاگرام) و گاه با انتشار و به اشتراک گذاشتن تصاویری ناشایست از زندگی شخصی خود سعی در جلب توجه هر چه بیشتر مخاطبان دارد. 

بعضا در این میان از افراد سالمند، کودکان و حتی نوزادان هم سو استفاده خواهند کرد و تصاویر، کلیپ هایی از رفتار و کارهای آنان منتشر خواهند کرد تا بازدید کننده های بیشتر داشته باشند، این افراد اخلاق را زیر پا می گذارند و پا را فراتر این موضوعات گذاشته اند چرا که بعضا در صحنه تصادفات، آتش سوزی ها و حتی جاری شدن سیل می بینیم که به جای اینکه به حادثه دیده ها کمک کنند، با مراکز فوریت ها تماس داشته باشند و یا از صحنه حادثه دور بشوند فیلم و عکس می گیرند تا پخش کنند که در برخی از مواقع با مخاطراتی نیز خود مواجه شده اند.

طبق تحقیقات صورت گرفته از سوی محققان ایرانی مبنی بر اینکه چه نوع سوژه‌هایی در اینستاگرام بیشتر مورد توجه نوجوانان و جوانان بوده است، مشخص شد که توجه به آرایش ظاهری چهره و بدن مهم‌ترین موضوع در ارائه و نمایش خود به مخاطبان محسوب می‌شود و مسئله حضور در اجتماع و محافل اجتماعی به طور کامل مغفول مانده است.

میزان به اشتراک‌گذاری پرتره و تصاویر بدن در دختران بیشتر از پسران گزارش شده است که نشان می‌دهد دختران از طریق نمایش بدن خود بیشتر اقناع می‌شوند و مردان بیشتر گرایش دارند که بر قدرت جسمانی و عضلانی خود تأکید کنند.

از طرفی اغلب افراد تمایل دارند که در فضای مجازی ناشناس باقی بمانند و برای آی دی اینستاگرام خود از نام‌های مستعار استفاده می‌کنند.

یکی از ویژگی‌های دوره نوجوانی ذوق نوجوان در هوشیاری مفرط نسبت به خود است که این هوشیاری از جلوه‌های خودمیان بینی محسوب می‌شود به این صورت که نوجوانان نسبت به خود احساس خاص و شاخص بودن دارند.

نوجوانان معمولا دست به رفتارهای پرخطر از قبیل گرفتن سلفی در مکان‌های خطرناک، رانندگی و موتورسواری کردن مارپیچ می‌زنند و با انتشار و به اشتراک گذاشتن تصاویر شخصی‌شان در اینستاگرام خطراتی را متوجه آینده‌شان می‌کنند.

صادقی روان شناس عمومی با بیان اینکه نیاز به محبت و مهربانی که شامل دوست داشتن و دوست داشته شدن است در دوره نوجوانی و جوانی از اهمیت بسزایی برخوردار است، عنوان کرد: نوجوانان و جوانان قصد دارند که به نوعی خود را در جامعه مطرح کنند و شناخت صحیحی از خودشان بدست آورند. 

وی گفت: تحقیقات نشان می‌دهد افراد با انتشار سلفی‌های عجیب خود در اینستاگرام تمایل دارند که قدرت و اقتدار خود را به نمایش بگذارند و این رفتارها ناشی از نوعی روحیه نیاز به جلب توجه است.

وی خاطر نشان کرد: برخی از افراد که شخصیت خودشیفته دارند و دارای اعتماد به نفس پایین‌تری هستند ممکن است برای جلب توجه دیگران دست به هر اقدامی بزنند. تصاویر به اشتراک گذاشته شده این افراد در اینستاگرام اغلب به بدنشان، روابط دوستانه با گروه همجنس خود و ارتباط‌شان با جنس مخالف اختصاص دارد.

به گفته کارشنان و مشاوره های خانواده انسان به طور ذاتی دوست دارد که مورد تایید دیگران باشد؛ نیازی که در میان جوانان و نوجوانان ایرانی بیشتر نمود پیدا کرده است.

 در این میان که نوجوانان و جوانان با توجه به شرایط جسمی و روحی نیاز به خودنمایی دارند و به دلیل اینک خانواده ها فضای مورد نیاز را برای خودنمایی مناسب از جمله هنرنمایی در عرصه های ورزشی، هنری، تحصیلی، موسیقی، مهارت افزایی و سایر موارد را فراهم نمی کنند نوجوانان آنان بیشتر به سمت فضاهای مجازی و فعالیت در این بستر را پیدا می کنند اما در این میان در این سال ها افراد میانسال و حتی کهنسال زیادی را نیز می بینیم که همچون جوانان و نوجوانان گرفتار پدیده خود نمایی شده اند و حتی از این قشر بعضا در خودنمایی گوی سبقت را برده اند که البته این افراد بیشتر در پوشش کارهای بسیار ضعیف به عنوان مثال آشپزی و آرایشگری و هر نوع مهارت دیگری دست به فعالیت در فضای مجازی می زنند که بیشتر قصد پز اجتماعی دارند.

زنان و مردان بالای 40 سال زیادی هستند که اینک در بستر فضای مجازی به ویژه اینستاگرام با انتشار عکس و فیلم های خانوادگی فخر فروشی می کنند.

اگر نگاهی گذران به پروفایل برخی از زنان و مردان در این سنین نیز داشته باشیم می بینیم که تنها لحظات خوش خود را از جمله شرکت در مهمانی، گردش در فضاهای گردشگری و و رستوران ها و کافی شاب ها را به نمایش می گذارند.

بعضا مادرانی هستند که با پوشاندن لباس های زیبا و رنگارنگ به نوعی بچه های خود را در بستر فضای مجازی به رخ دیگران می کشانند که علاوه بر حرکت نادرست فخرفروشی آموزش غلطی به فرزندان خود می دهند که کودکان و خردسالان چنین شیوه نادرست زندگی را از اولیای خود آموزش می بینند، این افراد فرزندان خود را در سنین پایین دچار این آسیب می کنند در حالی که فرزندان باید به دنبال تحصیل، آموزش و یادگیری مهارت های مختلف باشند تنها با پوشیدن لباس های زیبا برای خودنمایی ارضا خواهند شد در حالی که از یادگیری مهارت ها غافل مانده ایم، کودکان و نوجوانان دیگر نیاز به یادگیری و آموزش نمی بینند چرا که راه آسانی برای نشان دادن خود است.

کارشناسان عنوان می کنند که خانواده ها باید با تربیت و پرورش استعداد های کودکان نیاز دیده شدن آنان را فراهم کنند، آنگاه که کودکی با کشیدن نقاشی زیبا، نواختن موسیقی، نمایش حرکات ورزشی، آموزش مهارت در هر بخشی مورد تشویق قرار گیرد اعتماد به نفس آن بالا خواهد رفت و همچنین از نظر دیده شدن و جلب توجه نیز به نوعی برایش رضایت مند خواهد بود و دیگر نیازی به نمایش سلفی خود در هر نوع شبکه اجتماعی پیدا نمی کند چرا که ارزش دیده شدن در خانواده آنان یادگیری مهارت و فعالیت درستی است. 

یک دنیای خوش آب و رنگ که قافله خودنمایی و تجمل گرایی در آن به راه است تا جایی که اراده را از آدمی سلب نموده و افراد را غرق در به نمایش گذاشتن مسایل شخصی می‌کند.

در این دنیا تجملات و خودنمایی حرف اول و آخر را می‌زند؛ زمانی که تصاویری از یک سفر عاشقانه به شمال و یا اقامت در یک هتل پنج ستاره در دسترس باشد، فضا نیز برای خودنمایی کاملاً فراهم است.

افرادی که حتی از گوشه و کنار ویلای خود، خودروهای لوکس و حتی غذاهای لاکچری ساده نمی‌گذرند و تا زمانی که تنور خودنمایی داغ است هر آنچه که زیر چنته دارند را رو می‌کنند تا از قافله چشم و هم چشمی‌ها عقب نباشند.

افرادی که به نوعی بی مایه هستند تلاش می کنند که با نمایش خود به نوعی به شهره برسد. 

یکی از جامعه شناسان نیز گفت: جلوه‌فروشی در اینستاگرام که بیشتر در میان دختران است به تدریج بر آن‌ها غلبه کرده و در نهایت منجر به کشف حجاب آن‌ها  می شود.

افراد با خودنمایی اجتماعی و تن نمایی به دنبال مشهور شدن هستند و همه دوست دارند که همچون سلبریتی ها، هنرمندان، بازیگران، ورزشکاران و یا افراد ثروتمند معروف شوند و همه جامعه آنان را بشناسند برای این امر به هر اقدامی دست می زنند.

حتی دختران و زنان محجبه نیز از این قافله عقب نیفتاده اند چرا که آنان نیز با تصاویر پوشیده و محجبه سعی در نمایش خود دارند که خودنمایی، تظاهر در هر پوششی که باشد امری ناپسند است. 

در این میان افرادی هستند که به درستی از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی ورود پیدا کرده اند و با کسب و کارها برای خود و دیگران شغل ایجاد کرده اند و حتی برخی از کارآفرینان برتر کشور در این فضاها مشغول به کار هستند.

 استفاده از بستر فضای مجازی و شبکه های اجتماعی نیاز به آموزش بیشتر خانواده ها دارد تا از این بستر به درستی و به جا استفاده کنیم.