حقایقی کمتر شنیده شد از حادثه‌ی سقوط هواپیمای اوکراینی

اترک _گروه سیاسی: شاید یکی از خبرهای پرحاشیه در جهان مربوط به روز چهارشنبه 18 دی ماه 98 باشد که پنج روز پس ترور سردار سلیمانی قلب ایران زمین را متاثر کرد. ساعاتی پس از حمله موشکی ایران به پایگاه عین‌الاسد بود که خبر سقوط هواپیمای اوکراینی تیتر یک اخبار روز شد. همه سرنشینان این هواپیما از جمله خلبان و خدمه آن در این سانحه جان خود را از دست دادند. فهرست‌های منتشر شده از سوی مراکز دانشگاهی ایران و رسانه‌های کانادا نشان می‌داد شماری از جان‌باختگان را کارشناسان و نخبگان علمی تشکیل می‌دادند.

در ساعات اولیه پس از حادثه اخبار ضد و نقیض زیادی از سوی مسئولان منتشر شد به عنوان نمونه «قاسم بی‌نیاز»، سخنگوی وزارت راه و شهرسازی وقت، صبح روز چهارشنبه اعلام کرد که علت سقوط آتش سوزی در قسمت موتور هواپیما بوده است یا «حسن رضایی‌فر»، رئیس کمیسیون بررسی سوانح هوایی سازمان هواپیمایی دولت دوازدهم نیز اعلام کرد هر دو جعبه سیاه هواپیما در محل حادثه پیدا شده است. «علی عابدزاده»، مدیر سازمان هواپیمایی وقت نیز، با اشاره به کشف جعبه سیاه این پرواز، تاکید کرد که اطلاعات پرواز تنها در ایران بررسی خواهد شد اما عابدزاده روز بعد اظهارت خود را تکذیب و آن را «برداشت اشتباه خبرنگار» توصیف کرد.

ضربه خطای انسانی بر پیکر هواپیما

پس از سه روز تکذیب و تائید، علت سقوط هواپیما اعلام شد؛ علت سقوط دلخراش این هواپیما نه نقض فنی و نه خطای خلبان بلکه خطای انسانی بود. ستاد کل نیروهای مسلح ایران در بیانیه‌ای به‌طور رسمی اعلام کرد که هواپیمای اوکراینی پرواز تهران-کی‌یف، «به‌دلیل خطای انسانی مورد اصابت» موشک پدافند هوایی قرار گرفته است. حسن روحانی رئیس دولت دوازدهم نیز در بیانیه‌ای نوشت: «ساعاتی قبل از نتیجه تیم تحقیقاتی ستاد کل نیروهای مسلح مربوط به سانحه سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی مطلع شدم. در فضای تهدید و ارعاب رژیم متجاوز آمریکا علیه ملت ایران پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی و به منظور دفاع در برابر حملات احتمالی ارتش آمریکا، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در آماده باش صددرصد قرار داشتند که متأسفانه خطای انسانی و شلیک اشتباه، به یک فاجعه بزرگ منجر شد و دهها انسان بی‌گناه قربانی شدند. جمهوری اسلامی ایران از این اشتباه فاجعه بار بسیار متأسف است.»

رئیس جمهور وقت در تماس تلفنی با ولودیمیر زلینسکی با اشاره به اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح ایران گفت: «در این بیانیه اعلام شد که خطای انسانی موجب این سانحه بوده و افرادی که در این حادثه دخالت داشته‌اند به مقامات قضایی تحویل داده می شوند.»

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دولتهای یازدهم و دوازدهم نیز، در توئیتی «خطای انسانی در لحظات بحرانی ناشی از ماجراجویی آمریکا» را دلیل سقوط این هواپیما دانست و اظهار تاسف و همدردی خویش را اعلام کرد.

نمایندگان مجلس دهم نیز با صدور بیانیه‌ای سقوط هواپیمای اوکراینی را «اشتباه یک عضو خانواده نامیدند» و اعلام کردند اجازه نمی‌دهند، دشمن از این موضوع سوء استفاده کند. پیگیری جدی علل حادثه نیز درخواست «علی لاریجانی»، رئیس مجلس، بود.

امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده هوافضای سپاه پاسداران که مسئول پدافند نیروی هوافضا در شب حمله به پایگاه‌های نظامی آمریکا بود، همه مسئولیت این سانحه را بر عهده گرفت و گفت: «موقعی که اطمینان پیدا کردم این اتفاق افتاده واقعاً برای خودم آرزوی مرگ می‌کردم.» او توضیح داد به دلیل تهدید آمریکا مبنی بر هدف قرار دادن 52 مرکز فرهنگی ایران، «همه یگان‌های آفندی و پدافندی در آماده باش صددرصد» بوده‌اند و به دلیل اعلام وضعیت جنگی اپراتور سامانه پدافند هوایی «هواپیما را موشک کروز تشخیص می‌دهد».

مقام معظم رهبری نیز بلافاصله بعد از اطلاع از خطای انسانی دستور دادند شورای عالی امنیت ملی جلسه‌ای تشکیل دهد و به بررسی موضوع بپردازد. ایشان تاکید کردند که به محض اتمام بررسی در جلسه شورای عالی امنیت، اصل حادثه و نتایج بررسی‌ها، صریح و صادقانه از سوی نهادهای ذیربط به اطلاع مردم رسانده شود.

چند روز بعد از حادثه محمدجعفر منتظری دادستان کل کشور در جمع خبرنگاران از بررسی کامل این موضوع در سازمان قضایی نیروهای مسلح خبر داد و حجةالاسلام بهرامی رئیس وقت سازمان هم از خانواده‌های قربانیان خواست که شکایات خود را سریعا مطرح کنند.

در این راستا بنیاد شهید نیز طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که جان‌باختگان ایرانی این سانحه در حکم «شهید» محسوب می‌شوند. در همان زمان و در حالی که توپخانه سنگین رسانه‌های معاند، ایران را متهم به پنهان‌کاری و عدم همکاری با کشورهای ذینفع در بررسی موضوع می‌کردند، محمد اسلامی وزیر وقت راه بر بررسی موضوع بر اساس استانداردهای ایکائو تاکید کرد و بر همکاری مشترک با اوکراین و کانادا در این خصوص خبر داد.

این در حالی بود که متاسفانه هر دو دولت کانادا و اوکراین در بازه‌های زمانی مختلف بر سیاسی کردن پرونده اصرار داشتند، مسئله‌ای که در همان زمان واکنش صریح کیوان خسروی سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی کشورمان را در پی داشت. هم‌راستا با این عملیات روانی گسترده، خانواده‌های تعدادی از جانباختگان در گفتگو با خبرنگاران داخلی گفته بودند: «از راه‌های مختلف ما را تهدید کرده‌اند که اگر از نظام حمایت کنیم و با رسانه‌ها و خبرگزاری‌های داخل ایران مصاحبه‌ای داشته باشیم ما را محدود خواهند کرد، حساب‌های بانکی‌مان بسته خواهد شد و امکانات زندگی در کانادا و ویزایمان را لغو می‌کنند.»

این موضوع به وضوح نشان می‌داد که دغدغه غربی‌ها و رسانه‌های معاند نه پیگیری حقوقی ماجرا و احقاق حق خانواده‌های قربانیان که مشخصا سیاسی کردن ماجرا برای تشدید فشار بر ایران است، چنانچه اظهارات صریح و دقیق دادستان نظامی تهران در آن زمان در جمع خانواده‌های جانباختگان در رسانه‌های بیگانه ضریب نگرفت.

حال پس از گذشت حدود 2 سال از این واقعه سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوا فضای سپاه در نشستی تاکید کرد: «آن روز ما نمی‌توانستیم بگوییم گوشه‌ای از حادثه بر عهده دیگری است، پس همه‌ مسئولیت را پذیرفتیم از سوی دیگر اگر بنا بر پنهان کردن حادثه بود به 47 نفر اوکراینی اجازه نمی دادیم در محل حادثه حضور پیدا کنند.»

و اما دادگاه

روز یکشنبه 30 آبان 1400 پس از گذشت حدود 2 سال از وقوع این حادثه،  اولین جلسه دادگاه رسیدگی به متهمان پرونده سانحه پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی اوکراین با حضور متهمان، شکات، خانواده درجه اول جانباختگان و وکلای آن‌ها به ریاست ابراهیم مهرانفر در دادگاه نظامی استان تهران برگزار شد.

در این دادگاه ۱۰ متهم از رده‌های مختلف نظامی حضور داشتند و نماینده دادستان در جریان قرائت کیفرخواست با ذکر اسامی شکات، خلاصه شکایت و اظهارات شاکیان را مطرح کرد.

این دادگاه در حالی برگزار شد که عده‌ای با حضور در مقابل دادگاه با هیاهو سعی در حاشیه‌سازی داشتند که اتفاقا این رخداد، به سرعت و به طور گسترده از سوی رسانه‌های غربی پوشش داده شد.

در توضیح روند برگزاری این دادگاه نور نیوز نوشته است: "خط تبلیغاتی دنبال شده از پس این ماجرا به دنبال القاء این گزاره غیر واقعی است که دادگاه مذکور بدون رعایت جوانب حقوقی و بدون حضور و اطلاع خانواده‌های جانباختگان و شکات پرونده برگزار شده و بیشتر جنبه نمایشی دارد. این در حالی است که نه تنها متن کیفرخواست به رویت شکات رسیده بود بلکه تمام اولیای دم در صحن دادگاه حضور داشته و از نزدیک شاهد روند بررسی پرونده بودند. تداوم این رویکرد سیاسی از سوی جریان‌های معاند و رسانه‌های غربی در حالی صورت گرفت که غربی‌ها از ابتدای وقوع این سانحه تلخ در سال 98 همواره ایران را به تلاش برای پنهان‌کاری و عدم برخورد شفاف و حقوقی با موضوع متهم کرده و سعی داشتند این اتفاق را به ابزاری برای تشدید فشارهای حقوق بشری علیه کشورمان تبدیل کنند. پیگیری مرحله به مرحله موضوع توسط دستگاه‌های ذیربط در کشورمان اما به وضوح نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی با وجود تمام کارشکنی‌های صورت گرفته، بدون کمترین اغماضی در پی روشن شدن کامل ابعاد ماجرا و احقاق حق تمام آسیب‌دیدگان بوده است."