به گزارش پايگاه اطلاع رساني شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران، با روي كارآمدن دولت سيزدهم و واكاواي چالش‌ها و كمبودهاي موجود در صنعت نفت بويژه در بخش پالايش، سكاندار اصلي در زنجيره توليد، انتقال و توزيع فرآورده‌هاي نفتي يعني شركت ملي پالايش و پخش، تصميم را برآن داشته است تا از سوخت محوريِ صرف به سمت سودمحوري حركت كند.
اما در كنار اين رويكرد و فارغ از محقق ساختن برنامه‌هاي در دست اجرا، دو رسالت و ماموريت خطير برعهده اين شركت نهادينه شده تا در همان ابتداي كار با بررسي مواضع اقتصادي كشور شيوه راهبردي مناسبي را باتوجه به شرايط موجود در تامين نياز بازار سوخت، اتخاذ كند. شركت ملي پالايش و پخش در دولت سيزدهم درحالي سررشته امور را در دست گرفت كه از يك سو بايد براي چالش‌هاي از پيش مانده راهكار ارائه مي‌كرد و از سوي ديگر با برقرار توازن در بازارهاي مصرف طرح‌هاي جديدي را تعريف مي‌كرد.
ماموريت نخست؛
جلوگيري از كيش‌و‌مات شدن صنعت پالايش در مواجه با چالش‌ها
پس از بررسي سوابق اقدامات و فعاليت‌ها در صنعت پالايش و پخش، تعهدات صادراتي ايجاد شده معوقه به خريداران ازجمله چالش‌هاي دردرسازي بود كه در وهله نخست ارزيابي چالش‌ها قدم علم كرد. براساس آمار موجود باقيمانده تعهدات شركت در سال 99 و 1400، مشمول 694 هزار تن فرآورده بود كه 185 هزار تن از طريق زميني (تسويه شده) و 509هزار تن از طريق دريايي به فروش رسيده بود. دراين خصوص طي مذاكره با خريداران و استفاده از ظرفيت قرارداد براي تعويق تعهدات و براي اصلاح قيمت‌هاي قرارداد و دوره زماني تحويل توافق شد تا با خريدِ فرصت بتوان ضمن اجراي تعهدات تحميل شده از اقناع و تامين نياز بازار داخلي نيز جا نماند.
عدم هماهنگي سياست‌هاي صادراتي و توزيع داخلي و‌عدم استفاده از ظرفيت تجاري حوزه انرژي از كشورهاي منطقه از ديگر مشكلات پيش‌رو بود. دراين خصوص با تقويت و تنظيم روابط با كشورهاي هم‌جوار و منطقه با همكاري متوليان حوزه بين‌الملل با تاكيد بر ديپلماسي انرژي و درگام بعدي بر استفاده از ظرفيت تاسيسات انتقال و توزيع براي برقرار كردن تعاملات سوآپ تصيم گرفته شد.
افزايش ذخاير استراتژيك سوخت
باتوجه به پاندمي كرونا كه از دوسال گذشته تاكنون دنيا را درگير خود كرده است، شيوع آن منجر به تغيير رفتار در بازار مصرف شد و با نوسانات ايجاد شده بازار سوخت را نيز متحول كرد. براين اساس در ايران، فرصت صادرات فرآورده‌هايي مانند بنزين باتوجه به سرريز شدن مخازن و انبارهاي اقسام فرآورده‌ها و نفت خام از نگهداري اين فرآورده، به سمت بازارهاي صادراتي ايجاد و شرايط براي ارزآوري دراين بخش مهيا شد.
اما رفته رفته و با ايمني ايجاد شده در كشور، مجدد عقربه مصرف نه تنها به زمان پيش از كرونا بازگشت بلكه با تحقق يك پيش‌بيني قريب الوقوع، دامنه سوزاندن بنزين در باك خودروها تا يك ماه ديگر به 120 ميليون ليتر نيز خواهد رسيد. امري كه مي‌تواند گمانه‌زني براي واردات بنزين را شديدتر كند.
با اين اوصاف نخستين گام مديران و عوامل دست اندركار در دولت سيزدهم با برنامه‌ريزي برمبناي افزايش ذخاير استراتژيك سوخت قرار گرفت كه تا پيش از اين در حاشيه قرار گرفته بود.
ممانعت از خاموشي‌هاي گسترده در كشور با سوخت‌رساني مستمر
امري كه تاثير بسزايي در تامين سوخت زمستانه نيروگاه‌ها داشت؛ كمبود گازنيروگاه‌ها را با بحران جدي مواجه كرده بود در اين بين با ارسال روزانه حدود 37 ميليون ليتر سوخت مايع به نيروگاه‌هاي كشور، در6 ماهه سال 1400 منجر به عدم خاموشي گسترده در كشور شد. اين امر باتوجه به كاهش شديد دما و افزايش مصرف گاز و عدم پاسخگويي تحويل گاز به نيروگاه‌ها كه مي‌توانست به بحران خاموشي دامن بزند با تامين و توزيع بي‌وقفه سوخت مايع از توقف توليد برق در كشور ممانعت به عمل آمد.
توسعه سي‌ان‌جي در سبد سوخت خودروها
در ادامه با تغيير كنش بازار مصرف و همچنين عدم نوسازي و بازسازي تاسيسات پالايشگاهي در سال‌هاي گذشته، اين امر محرز شد كه ظرفيت فعلي پالايش نفت خام و ميعانات گازي معادل 2.2 ميليون بشكه از عهده شيب تند مصرف برنخواهد آمد. شاهد اين مدعا برآوردي از الگوي مصرف بنزين است كه گوياي يك جهش قابل توجه در مصرف بنزين است كه طي سال ۱۴۰۵ به ۱۱۷ میلیون لیتر در روز، در سال ۱۴۱۰ به ۱۳۴ میلیون لیتر در روز و در افق سال ۱۴۲۰ به بیش از ۱۵۳ میلیون لیتر در روز خواهد رسيد.
از اين رو مديريت بهينه مصرف سوخت براي جلوگيري از بحران احتمالي به جد در صدر برنامه‌هاي اجرايي قرار گرفت؛ توسعه فرصت مغفول مانده در سبد سوخت خودروها از كانال سي‌ان‌جي از جمله راهبردهايي است كه تمركز بالايي برروي آن قرار گرفته است تا از يك سو با دسترس قرار دادن يك سوخت پاك و ارزان، توان اقتصادي خانوارها را در نظر بگيرد و از سوي ديگر با كاهش مصرف بنزين بتواند شرايط تثبيت شده صادرات را نيز نگه دارد.
در اين راستا از ابتداي سال جاري 84 هزار خودروي بنزيني به دوگانه‌سوز تبديل شده است، همچنين فارغ از فعاليت‌هاي صورت گرفته در بخش تبديل كارگاهي، يك قرارداد با گروه صنعتي ايران خودرو به منظور توليد 45 هزار خودروي دوگانه‌سوز اعم از تاكسي و وانت نيز در آذرماه سال جاري منعقد شد تا ضمن مديريت مصرف بنزين صرفه‌جويي ارزي قابل توجهي را رقم بزند.
ماموريت دوم؛
ايجاد ارزش افزوده بيشتر با حركت به سمت سودمحوري
تنها در حدود 8 ماه از آغاز به كار مديران اين صنعت در دولت سيزدهم مي‌گذرد ولي رويكرد اصلي در بخش پالايش، تعدد و كثرت بخشيدن به واحدهاي پالايشي و پتروپالايشي باتوجه به چالش‌هايي چون عدم افزايش ظرفيت پالايشي و پتروپالايشي متناسب با تكاليف قانوني و عدم ارتقاي الگوي‌هاي پالايشي طي سال‌هاي گذشته، هم‌اكنون در راستاي كاهش و پرهيز از خام‌فروشي نفت خام براساس سياست ابلاغي مقام معظم رهبري (مدظله العالي) قرار گرفته است.
خط مشي صنعت پالايش كشور درحال تغيير مسير از سوخت‌محوري به سمت سودمحوري است. اين عبارت بيانگر ضرورت ايجاد يك تحول در ساختار پالايشگاه‌هاي كشور است تا متناسب با تغيير بازار انرژي جهاني تغيير مسير دهد به سمت تنوع بيشتر در سبد محصولات توليدي حركت كند.
اين امر مستلزم ايجاد هماهنگي و وحدت‌رويه بين دو قطب صنعتي كشور يعني واحدهاي پالايشي و مجتمع‌هاي پتروشيمي مي‌باشد.
گنجاندن نسل جديدي از محصولات در سبد پالايشگاه‌ها كه تاكنون فقط بر توليد انواع سوخت متمركز بوده، اقدامي است كه مي‌تواند مسير درآمدزايي كشور را بيش از پيش تسهيل كند.
بايد اذعان كرد رويه ساخت و توسعه پالايشگاه‌هاي نفتي در كشور كه هم اكنون تعدادشان به 9 واحدصنعتي مي‌رسد براساس توليد سوخت و افزايش سهم فرآورده‌ها در سبد سوختي ناوگان حمل و نقل، نيروگاه‌ها و ساير صنايع مرتبط بوده است.
توليد حداكثري سوخت بويژه دو كالاي كليدي مانند بنزين و گازوئيل كه سرآمد بازار فرآورده‌هاي نفتي تلقي مي‌شوند از گذشته تاكنون در اولويت برنامه‌هاي واحدهاي پالايشي قرار داشته است. رويه‌اي كه براي توليد و تامين سوخت مورد نياز بازار مصرف استمرار داشته و پالايشگاه‌هاي كشور را موظف به پالايش روزانه دوميليون و دويست‌هزار بشكه فعلي كرده است.
طرح پتروپالايشي 300 هزار بشكه‌اي در سراشيبي اجراء
از میان ۴۲ طرح پالایشی نیمه‌کاره باقي مانده در صنعت پالایش، ۲۵ طرح پتروپالایشگاهی، پنج طرح میعانات گازی و ۱۲ طرح نیز طرح‌های بهینه‌سازی پالایشگاه‌های محدود مي شود كه پس از بررسی این طرح‌ها، ضرورت احداث یک واحد جدید پتروپالایشی به‌موازات اجرای دیگر طرح‌ها احساس شد که به‌دنبال آن مطالعات اجرای این طرح انجام شد.
طرح احداث پتروپالايشگاه شهيد سليماني از جمله طرح‌هايي است كه در دومينوي حركت به سمت سودمحوري در اولويت اجرا و به بهره‌برداري رسيدن قرار گرفته است. اين طرح 300 هزار بشكه‌اي با هدف افزايش ظرفيت پالايشي و تامين فرآورده‌هاي مورد نياز با تاكيد بر زنجيره ارزش در استان هرمزگان و در مجاورت پالايشگاه‌هاي بندرعباس و ستاره خليج فارس احداث خواهد شد. اين طرح حدود 10 ميليارد دلار سرمايه نياز دارد كه مقرر شده است تا از محل منابع داخلي با مشاركت بخش غيردولتي، تامين مالي خارجي(فاينانس) و يا تحويل نفت خام به پيمانكاران(براساس بندمندرج در لايحه بودجه سال 1401) تامين مالي شود.
اين درحالي است كه سياست مجموعه پالايش و پخش به منظور حمايت از بخش خصوصي و تسهيل شرايط براي ورود اين بخش به سرمايه گذراي است. طرح احداث پتروپالايشگاه لاوان به ظرفيت 150 هزار بشكه و احداث يك پالايشگاه 300 هزار بشكه اي در خوزستان نيز از جمله طرح‌هاي پيش‌بيني شده با خوراك نفت خام است.
امضاي يك تفاهمنامه راهبردي و استراتژيك
باتوجه به اينكه روزانه رقمي معادل 8.8 ميليون ليتر سوخت و فرآورده به صورت روزانه قاچاق مي‌شود، ضمن ضرورت نظارت مستمر دستگاه‌هاي متولي براين جريان و باتوجه به اينكه يكي از راه‌هاي انتقال امن فرآورده از طريق خطوط لوله مي‌باشد؛ گسترش شبكه ريلي و خطوط لوله از ديگر برنامه‌هايي است كه در محوريت اجرا و به بهره برداري رساندن قرار گرفته است.
از اين رو در اواخر ديماه سال جاري يك تفاهمنامه به ارزش 372 ميليون يورو بين شركت ملي پالايش و پخش و بانك ملت براي احداث خط لوله تابش(تامين بازار انرژي شرق) منعقد شد تا با كاهش ضريب قاچاق سوخت يك صرفه جويي 11 ميلياردتوماني در روز، در ادامه انتقال ايمن و پايدار سوخت را به مردم و صنايع و همچنين بازاري جذاب براي صادرات به افغانستان را رقم بزند. اين طرح در انتظار مجوز شوراي اقتصاد است تا طي 4 سال آتي روي مدار بهره‌برداري قرار بگيرد.
امضاء يك تفاهمنامه كليدي 100 ميليون يورويي؛ بزودي
اين درحالي است كه امضاي تفاهمنامه ديگري در صدر برنامه هاي شركت ملي پالايش و پخش قرار گرفته است تا شرايط توزيع و انتقال فرآورده ها را تسهيل كند. طرح احداث خط لوله پارس به ارزش 100 ميليون يورو ظرفيت انتقال روزانه 72 هزار بشكه فرآورده را از هرمزگان به استان فارس را مهيا خواهد كرد. تفاهمنامه اين طرح با هدف تامين كسري و توزيع بهينه سوخت مورد نياز استان فارس، كاهش تردد نفتكش هاي جاده‌اي ،افزايش حجم ذخيره سازي فرآورده‌هاي نفتي اين استان و ... تا پايان امسال به امضاء خواهد رسيد.
ساير برنامه‌هاي در دست اجرا
اما از ديگر برنامه‌هاي شركت ملي پالايش و پخش مي‌توان به ارتقاء كيفي بنزين توليدي و كاهش و كيفي سازي نفت كوره، ارتقاء كيفي نفت گاز در پالايشگاه شيراز اشاره كرد. همچنين پروژه‌هاي تصفيه گازوئيل، ارتقاء كيفي نفت گاز و سولفورزدايي نفت كوره از ته مانده برج‌هاي تقطير در پالايشگاه اصفهان در دست اجراست.
توليد كك سوزني در پالايشگاه امام خميني شازند، ارتقاء كيفي محصولات سنگين واحد كك سازي در بندرعباس، ارتقاء كمي و كيفي فرآورده‌هاي توليدي در پالايشگاه نفت تبريز، طرح احداث واحد بهبود كيفي و كمي بنزين در تهران، طرح احداث واحد سولفورزدايي نفت كوره در كرمانشاه، واحد تقطير در خلا جديد لاوان از ديگر طرح‌هاي در دست اقدام مي‌باشد.