ایران تا چه حد می تواند از بریکس نفع ببرد؟
سرمقاله، محمدرضا لشینی
ابتدا دیدگاه دو طیف درباره خبر عضویت ایران در گروه بریکس که این روزها داغ شده را قدری بررسی کنیم. خب طرفداران دولت فعلی در برخی محافل این را مساوی با افول غرب و آمریکا و دلار گرفته اند و بعضاً گفته اند که باید در خیابان جشن بگیریم. اما باید از آنها پرسید که کدامیک از کشورهای فعلی عضو بریکس با ایالات متحده آمریکا در قطع رابطه است؟ حتی روسیه با آمریکا رابطه دارد. آیا این بریکس به خودی خود برای ما بهشت برین خواهد بود؟
اما در طیف مقابل نیز عده ای اساسا بریکس را به تمسخر می گیرند و بعضاً معتقدند هیچ ارزشی نداشته و ندارد، که بیشتر حاصل از دعوای جناحی بر سر برجام با طیف دیگر و کل کل های همیشگی است. اما از این طیف نیز باید پرسید که اگر بریکس بی ارزش است، پس چرا چند کشور با رشد اقتصادی سریع و پتانسیل بالا در آن عضو هستند؟ چرا عربستان و حتی کویت و امارات ثروتمند هم خواهان پیوستن به آن هستند؟
و اما عینک واقع بینانه چطور به بریکس نگاه می کند؟
در واقع بریکس به این کشورها کمک می کند تا قدری هر چند اندک از سیطره ایالات متحده آمریکا و دلار بر روابطشان با یکدیگر بکاهند و بتوانند از این طریق از آمریکا نیز امتیازات بیشتری بگیرند. لذا این ساز و کار موجب استقلال سیاسی اقتصادی بیشتر این کشورها از آمریکا و دلار در همکاری و مشارکتشان با یکدیگر خواهد شد.
به گمانم دولت سیزدهم به خوبی می داند که در نهایت باید با غرب بدون واسطه به پای میز مذاکره برود اما ابتدا می خواهد تا حدی اهرم های امتیازگیری اش را افزایش دهد. با عربستان سعودی و کشورهای عربی همچون به سمت تنش زدایی و رابطه حسنه گام برمی دارد و هم چنین سعی دارد خودش را تا حد ممکن به چین و روسیه نزدیک کند. هم چنین حجم اورانیوم ۶۰ درصد غنی شده را به حدی برساند که تا حد زیادی قابل عقب نشینی نباشد. بریکس نیز به کشور کمک خواهد کرد که قدری راحت تر تحریم ها را دور بزند. فارغ از اینکه این روند تا چه حد درست است.
اما در نهایت به گمان من به مذاکره با آمریکا ختم خواهد شد چرا که بدون تنش زدایی با غرب بهره برداری از باقی توافقاتی همچون شانگهای و بریکس ممکن نخواهد بود و این را باید در نظر گرفت که بریکس گروهی برای همکاری مشترک کشورهای عضو هست و نه تقابل با غرب و آمریکا چرا اغلب اعضای آن رابطه بسیار نزدیکی با ایالات متحده آمریکا دارند.
در نهایت با نگاه مطلق به شرق، نخواهیم توانست آنطور که به عنوان هند از بریکس سود می برند از آن استفاده کنیم.
یک سوال اساسی دیگر این است که بریکس به چین برای به چالش کشیدن قدرت هژمونیک آمریکا و امپراتوری دلار کمک خواهد کرد؟
ابتدا باید این نکته را در نظر گرفت که بسیاری از محققین اقتصادی در ایالات متحده آمریکا بر این باورند که سلطه ی دلار در بازارهای جهانی تیغ دولبه ای است بر گردن اقتصاد ایالات متحده آمریکا، بدین معنا که کالاهای آمریکایی با قیمت بیشتری صادر می گردد فلذا از بابت حجم صادرات از سایر رقبا عقب خواهد ماند. چه با بریکس و چه بدون بریکس حداقل بخشی از اتاق فکر آمریکا برای رقابت آسانتر کالاهایش در بازار، خود نیز به نوعی خواستار کاهش سلطه ی دلار خواهد بود.
در نهایت اگر دیدگاه دولت صرفاً این باشد که مقداری پول بلوکه شده را بدون توافق جامع با غرب آزاد کند و در نهایت غرب نیز کشور ها را اجبار کند تا به جای پول کالا به ما بدهند، نهایت منفعت ما از بریکس، فروش راحت تر دو میلیون بشکه نفت در روز با دادن تخفیف های ویژه به خریدارانی همچون چین خواهد بود، هم چنین روشن نخواهد بود که چه مقدار از پول فروش نفت به کشور خواهد آمد و چه مقدار به صورت کالا وارد خواهد شد.