طبیعت‌گردی یا بوم‌گردشگری یا اکوتوریسم گونه‌ای از گردشگری است که در آن گردشگران برای دیدار از مناطق طبیعی نامسکون و دست‌نخورده جهان سفر می‌کنند و به تماشای گیاهان و پرندگان و ماهیان و دیگر جانوران و پوشش گیاهی می‌پردازند و در تمام طول سفر و مدت اقامتشان در محیط طبیعی تلاش دارند تا از ظرفیت و منابع موجود در محیط برای گذراندن آن مدت استفاده کنند و در این بین توجه به این مساله که هیچگونه آسیبی به محیط طبیعی پیرامون خود نزنند.
در این شاخه تعریف شده از گردشگری استفاده از چادر بمنظور اقامت شبانه در محیط طبیعی که در آن به سر می برند بخش جداناپذیرش به شمار می رود و علی القاعده طبیعت گردان می بایست از گزینه چادرخوابی برای بیتوته خود در آن محل استفاده کنند. البته این گذران و سکنی گزیدن طبیعت گردان در چادر که با رعایت چارچوب های زیست محیطی همراه است از نظر گردشگری زیبایی های سفر را برای افراد به همراه خواهدداشت و فرد می تواند در طول مدت اسکانش در چادر از فضای محیط پیرامونش استفاده کند.
مازندران به واسطه دارا بودن طبیعت جذاب که همواره روح سیری ناپذیر طبیعت گردان را به سمت خود می کشاند از جمله مقاصد سفرهای گردشگران طبیعت می تواند باشد. جنگل های پرپشت و انبوه مملو از انواع درختان بلند قد که نور آفتاب هم به سختی می تواند تشعاتش را به اعمال جنگل برساند، ییلاقات و مراتع پراکنده در مناطق کوهستانی که بستر رنگارنگ خود را بسان مادری برای درآغوش کشیدن طبیعت گردان باز کرده است و سواحل دریای نیلگون خزر که دیدن شب های پرستاره در حاشیه آن خود صفای دیگری دارد.
از این دست مناطق که همجواری اینگونه مسائل طبیعت کوه، جنگل و دریا داشته باشد در کشور کم و شاید بتوان نایاب توصیف کرد و با این تفاسیر طبیعت گردی در این استان می تواند فراتر هرآنچه باشد که در دیگر نقاط کشور همچون نقاط کویری تجربه می شود.
با وجود این ظرفیت های موجود اما مشاهده می شود در ایام مختلف سال بویژه تعطیلات آخر هفته و یا تعطیلات رسمی عید نوروز و دیگر اعیاد چادرهای مسافرتی همچون قارچ در گوشه و کنار خیابان ها، کوچه ها و پارک های داخل شهرهای مازندران سر بر می آورند که این نوع شیوه شب گذرانی اصلا سنخیتی با اصل موضوع چادرخوابی طبیعت گردان ندارد و "گرانی" فاکتور اثرگذار در استفاده از چنین شیوه نامتعارف اقامت چند شبانه روز مسافران در این استان است.
محسن حاجی سعید از فعالان کشوری عرصه گردشگری و رییس هیات مدیره انجمن صنفی راهنمایان درباره موضوع سفر و چادرخوابی مسافران گفته بود که موضوع انتخاب چادرهای مسافرتی به جای هتل‌ها باید در کشورهایی با درآمدی شبیه ایران مقایسه شود که هنوز چادر را بهترین گزینه می‌دانند.
وی معتقد است که در کشورهای اطراف که به عنوان کشورهای جهان دوم محسوب می‌شوند این نوع از سفر تقریباً منسوخ شده است به طور مثال در ارمنستان و ترکمنستان که حداقل در مقام مقایسه هنوز به شرایط ترکیه و دبی در حوزه گردشگری نرسیده‌اند، هم دیگر از شیوه‌هایی چون مدرسه یا چادرخوابی برای اسکان مسافران استفاده نمی‌شود و حتی اگر گردشگران نخواهند شب را در هتل‌ها اقامت داشته باشند حداقل در مسافرخانه‌ها اقامت دارند.
وی در توصیف موضوع چادرخوابی آن را ویژه‌ی طبیعت گردان دانست و گفت : البته این شیوه از چادرخوابی با این حجم گسترده فقط مختص ایران است.
در این خصوص مهران حسنی، کارشناس حوزه گردشگری و معاون سابق گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران ضمن تایید نقطه نظر کارشناسان فن این حوزه در خصوص گردشگری طبیعت و الزامات آن همچون چادرخوابی گفت :اما در مازندران این بخش از گردشگری طبیعت از سوی مسافران به شکلی تعریف شده است و آنها از چادرخوابی به عنوان گزینه ای برای اقامت چند روزه خود در زمان حضورشان در استان استفاده می کنند.
حسنی توضیح داد: سرشت و خصلت طبیعت گردی این است که فرد در محیط های طبیعی همچون جنگل حضور می یابد و از فضا و بسترهای موجود در آن همچون پرندگان و درختان در مدت حضورش در این محیط استفاده می کند و البته تمام تلاش این است که آسیبی به این محیط وارد نشود.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه چادر خوابی یکی از بخش های جدایی ناپذیر طبیعت گردی در هر نقطه ای به شمار می رود پس این افراد با رعایت نکات لازم در این زمینه مبادرت به این کار و یا نقاط توصیه شده می کنند.
به گفته این کارشناس حوزه گردشگری اما چادرخوابی در مازندران که استانی گردشگرپذیر به شمار می رود به رویه دیگری تغییر پیدا کرده است و غالب مسافران برای فرار و یا نپرداختن هزینه اقامت در هتل یا مسافرخانه ها از روش کم هزینه ای همچون چادرزدن استفاده می کنند.
حسنی ادامه داد: در حالیکه میزان و تعداد اقامتگاههای رسمی و غیر رسمی موجود در مازندران می تواند جوابگوی نیاز حجم مسافرانی که به این استان می آیند باشد.
در تعریف گردشگری مراکز اقامتی مسافران به ۲ نوع مراکز اقامتی رسمی و غیر رسمی تقسیم می شود که مراکز اقامتی رسمی شامل در قالب هتل، متل، هتل آپارتمان، مسافرخانه، بوم‌گردی است که بیش از یک میلیون و ۲۵۰هزار نفر ظرفیت این نوع اقامتگاه ها در مازندران است.
مراکز اقامتی غیررسمی نیز شامل خانه، ویلا، زائرسرا، پلاژ های شخصی ساحلی و کمیپینگ ها است که آمار دقیقی از تعداد این نوع مراکز در استان مازندران وجود ندارد اما پیش از این مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تاکید کرد که تعداد این نوع مراکز اقامتی چندین برابر ظرفیت اقامتگاه های رسمی است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران با اشاره به تصمیم ستاد اجرایی خدمات سفر مبنی بر ممنوعیت چادرخوابی مسافران در ایام نوروز پیش رو گفت که چادرخوابی در حاشیه جاده ها، خیابان ها و مناطق جنگلی به عنوان یکی پدیده ناخوشایند که با معضلات و چالش هایی از جمله سرقت و ناامنی سفر برای مسافران همراه است.
حسین ایزدی ادامه داد: ممنوعیت چادرخوابی مسافران یکی از تدابیر استاندار مازندران برای برچیده کامل این معضل در استان است که از نوروز ۱۴۰۲ در مازندران آغاز شد و با تصمیم اخیر در نوروز ۱۴۰۳ نیز کلید خواهد خورد و در طول سال ادامه خواهد اشت.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران به موفقیت آمیز بودن اجرای ممنوعیت چادر خوابی در نوروز ۱۴۰۲ اشاره و تصریح کرد: به طوریکه ۵۰ درصد اهداف موردنظر برای کاستن از تعداد مسافران چادرخواب در استان مازندران در آن ایام محقق شده است.
وی با اشاره به حضور میلیونی مسافر در مازندران ادامه داد: ظرفیت مراکز و تاسیسات اقامتی رسمی و غیر رسمی مازندران محدود و جوابگوی حجم زیاد مسافران نیست و بدنبال اعمال راهکارهایی برای افزایش این ظرفیت ها هستیم.
به گفته ایزدی از جمله تصمیمات اتخاذ شده در این خصوص استفاده از ظرفیت اماکن اقامتی دستگاه های اجرایی استان است و برای این منظور در جلسه آتی ستاد اجرایی خدمات سفر این موضوع عنوان و دستور لازم در این خصوص به نهادها ارائه خواهد شد.
وی ابراز امیدواری کرد با به‌کارگیری از این ظرفیت اقامتی دولتی بتوانیم تعداد بیشتری از مسافران را در اماکن اقامتی با قیمت مناسب اسکان دهیم.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مازندران گفت: پیش بینی می شود نوروز ۱۴۰۳ همچون سالهای گذشته مسافران زیادی به مازندران بیایند و برای میزبانی و اقامت این حجم مسافر از هم اکنون برنامه ریزی ها در حال انجام است.
به گفته ایزدی در خصوص ممنوعیت چادرخوابی، مسافران نباید در میادین و پارک ها اقدام به چادر زدن کنند و در صورت خاص و ویژه مکان های مشخص شده توسط شهرداری ها این کار را می توانند انجام دهند.
وی همچنین تلاش برای افزایش ظرفیت اقامتگاه های رسمی مازندران به عنوان گام دیگر برای پایان دادن به معضل چادرخوابی نام برد و گفت: در همین راستان با بهره برداری ۲ هتل آپارتمان و ۱۳ واحد اقامتگاه بوم گردی و اضافه شدن ۴۰۰ تخت اقامتی به ظرفیت اقامتگاه های این بخش افزوده شده است.
ایزدی ادامه داد: علاوه بر این چندین طرح اقامتی شامل هتل و اقامتگاه های بوم گردی در مازندران در حال ساخت است که از جمله آنها هتلی در چالوس با ۵۰۰ تخت و ظرفیت اقامتی یک هزار نفر که با بهره برداری از آن ظرفیت اقامتی استان بسیار افزایش خواهد یافت.
به گفته وی همچنین برای افزایش ظرفیت اقامتی مازندران بدنبال ساماندهی مراکز اقامتی غیر رسمی استان شامل ویلا و خانه های شخصی است هستیم تا از این طریق به مجموعه فضای اقامتی استان اضافه شود.
ایزدی با اشاره به اینکه آمار دقیقی از تعداد مراکز اقامتی غیر رسمی موجود در مازندران وجود ندارد، اظهار داشت:اما داده ها و بررسی ها نشان می دهد چندین برابر ظرفیت اقامتی رسمی در این استان ظرفیت اقامتی غیر رسمی وجود دارد که با ساماندهی این مجموعه ها می توان به طور کامل بساط چادرخوابی را در مازندران جمع کنیم.
بنا به اعلام اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران بعد از پشت سرگذاشتن دوره محدودیت کرونایی که منجر به تعطیلی سفرهای نوروزی شده بود از نوروز ۱۴۰۱ با برداشته شدن این محدودیت ها هموطنان از اقصی نقاط کشور بار سفر بستند و در آن سال تعداد مسافرانی که در مازندران اقامت داشتند حدود ۱۵ میلیون نفر اقامت در شب بود.
با اوج گیری سفر، در تعطیلات نوروز امسال نیز ۲۰ میلیون و ۳۳۱ هزار و ۹۹۰ نفر شب اقامت مسافران در مازندران ثبت شد که این حجم از سفرهای نوروزی در کشور بی سابقه و حائز اهمیت به شمار می رود.