راه باریک آزادی
سپهر صبوری‌‌فرد / پژوهشگر دموکراسی و لیبرالیسم سیاسی
انتخاب مسعود پزشکیان به‌عنوان نهمین رئیس‌جمهور ایران می‌تواند روزنه‌های تغییر جامعه را به سمت عقلانیت برای ما ایرانیان فراهم کند؛ این امر فقط و فقط به تصمیم ما مردم بستگی دارد. ما مردم باید تصمیم بگیریم که «اوضاع باید تغییر کند».
عدم مشارکت شصت درصدی در دور اول انتخابات عدم مشارکت پنجاه درصدی در دور دوم انتخابات دارای درس‌های مهمی برای حاکمیت بود. دلایل عدم مشارکت را جامعه‌‌شناسان، اقتصاددانان و فعالان سیاسی و مدنی به‌خوبی بازگو کرده‌اند و حاکمیت از آن آگاه است؛ اما تغییر در حکمرانی، بدون تغییر ما مردم ممکن نیست.
دارون عجم اوغلو و جیمز ای. رابینسون در کتاب «راه باریک آزادی» می‌نویسند که دالان آزادی از توازن قدرت میان جامعه و حکومت می‌گذرد، اما این توازن قدرت هیچوقت به‌راحتی به‌دست نمی‌آید، بلکه حاصل تلاش‌های بی‌وقفه در طول تاریخ اجتماعی و سیاسی است.
اما سوالی که باید بپرسیم این است که مسئولیت ما شهروندان در راه رسیدن به دالان آزادی چیست؟ من بخشی از پاسخ این سوال را در «خدمت به جامعه‌ی مدنی» می‌دانم. جامعه‌ی مدنی از رسانه‌ها، دانشگاه‌ها، نشریات و روزنامه‌ها، انجمن‌ها و تشکلات اجتماعی - سیاسی و... تشکیل شده است. آن چیزی که تاریخ به ما آموخته این است که بدون شهروندانی «مسئولیت‌پذیر و سیاسی» رسیدن به عقلانیت و دموکراسی ناممکن است.
این عقلانیت برای من چند صفت مهم دارد: حکومت قانون، علم‌گرایی و ابطال‌پذیری، خشونت‌پرهیزی و تساهل و تسامح.
جان لاک در «نامه‌ای در باب تساهل» می‌نویسد: همهٔ گروه‌ها باید مكلف باشند اصل تساهل را به‌عنوان اساس آزادىِ خود قرار دهند و بياموزانند كه آزادى وجدان به يک اندازه، چه براى آنان و چه براى مخالفان‌شان، حق طبيعى هر انسانى است. تحقق همين يک امر، همهٔ زمينه‌هاى نارضايتى و خلجان‌هاى وجدان را برطرف خواهد كرد و علل اختلاف و دشمنى به‌يكباره زايل مى‌شود.
رسیدن به قرارداد اجتماعی در جامعه‌ای همانند ایران که از ترکیب جمعیتی گوناگونی تشکیل شده است، بدون رعایت اصل تساهل ممکن نیست. جامعه‌ی مدنی باید این اصل را سرلوحه‌ی خود قرار دهد که به ما ایرانیان بیاموزد که در برابر اندیشه‌ها و سبک زندگی هم، تساهل به‌خرج دهیم. این یک حقیقت بدیهی است که ایران متعلق به‌تمامی ایرانیان فارغ از هر اندیشه‌ی متمدنانه‌ی انسانی، قومیت، جنسیت و مذهب است؛ ایرانِ پیروز ایرانی است که به حقوق و انتخاب‌های مشروع تمامی شهروندان «هر چند اقلیت باشند» احترام گذاشته شود و زمینه را برای شکوفایی آنان فراهم کند.