اترک-امیرمحمد بانکیان: روزنامه اترک از هفته گذشته اقدام به انتشار سلسله گزارش هایی از گفت و گوی دکتر محمد مهدی شهریاری استاندار سابق آذربایجان غربی با گروه "مطالبه گران احیای دریاچه ارومیه و جلوگیری از آلودگی رودخانه ارس" نمود.
بخش اول آن گفت‌وگو در شماره 1300 روزنامه اترک در روز شنبه 18 شهریور 1402 منتشر شد. در آن مصاحبه آقای شهریاری به موضوعاتی مثل: نقش تغییرات در حوزه کشاورزی، مشارکت مردم و فازبندی دریاچه در احیای آن؛ حق مردم در اعتراض مسالمت‌آمیز به خشک شدن دریاچه ارومیه و میزان اعتبار و بودجه ستاد احیا دریاچه اشاره کردند.
در بخش دوم نیز که در شماره 1303 روزنامه اترک در روز سه شنبه 21 شهریور 1402 منتشر شد؛ این نماینده سابق مجلس به موضوعاتی چون: نحوه توزیع و استفاده آب در استان آذربایجان شرقی، موضوع خودکفایی در تولیدات کشاورزی، ارزیابی عملکرد نمایندگان استان آذربایجان غربی و بحث حق آبه دریاچه اشاره کردند.
بخش سوم این گفت و گو را در ادامه مطالعه بفرمایید:
آقای شهریاری شما تأیید و تاکید می‌کنید که وزرای دولت، استانداری به عنوان نماینده دولت و نمایندگان مجلس به عنوان اعضای قوه مقننه کار خودشان را به درستی انجام داده اند، پس علت احیا نشدن و خشک شدن دریاچه چیست؟ صدها میلیون دلار بودجه کشور در زمان استانداری شما برای احیای دریاچه هزینه شده و شما می فرمایید که هم عملکرد دولت و هم عملکرد نمایندگان مجلس خوب بوده، اما مردم واقعیت را می بینند و واقعیت هم دریاچه ای است که در حال خشک شدن است. از آقای دکتر کلانتری رئیس پیشین ستاد احیای دریاچه ارومیه هم که سوال کردم گفتند عملکرد ما بسیار خوب بوده، پس مقصر اصلی کیست؟ چه کسی و یا چه ارگانی باعث شده این وضعیت پیش بیاید؟ آیا دولت آقای روحانی ضعیف عمل کرده و مقصر این فاجعه زیست محیطی است یا دولت فعلی نتوانسته مدیریت کند و مقصر است؟
البته من نگفتم که وزرا و نمایندگان مجلس و همه خوب عمل کردند؛ من خودم به خیلی از بحث ها انتقاد جدی دارم. درست است که صدها میلیون دلار، شاید یک و نیم تا دو میلیارد دلار، برای مصوبات ستاد احیا هزینه شده است اما ربطی به استانداری نداشت. این هزینه ها اصلا زیر نظر استانداری انجام نمی‌شد و زیر نظر ستاد احیا انجام میشد.
آقای دکتر کلانتری هم گفتند این پول در اختیار ما نبوده است.
زیر نظر ستاد احیا بوده است، خود آقای کلانتری گفت که ما میگفتیم آنقدر پول بدهیم به وزارت نیرو، آنقدر پول بدهیم به وزارت جهاد، آنقدر بدهیم به منابع طبیعی. در مصاحبه آقای کلانتری هست که ما می‌گوییم که چقدر به هر نهاد بدهند یعنی زیر نظر و تحت نظارت ایشان بوده است. بودجه ها زیر نظر ستاد احیا تخصیص داده میشد و به استانداری ارتباطی نداشت. متاسفانه یکی از انتقادهای ما هم همین بود و شاید یکی از دلایلی که دبیرخانه ستاد احیا را به استاندار فعلی آذربایجان غربی داده‌اند به خاطر همین بوده که تمرکز ایجاد شود و با نظر ایشان در استان هزینه شود.
البته بخشی از دریاچه هم در استان آذربایجان شرقی است.
بیشتر اعتبارات در آذربایجان غربی است. البته به نظر من برای احیای دریاچه، حس مشترک بین همه استان ها وجود ندارد. علی‌رغم اینکه میگویند در آذربایجان غربی نمایندگان و استانداران دنبال احیا نبودند دقیقا برعکس بود و نمونه اش را گفتم که در بحث انتقال آب، آبی که به عنوان آب آشامیدنی به تبریز می‌رفت اما در زمین های کشاورزی مصرف میشد. اما اینکه اگر همه وظیفه شان را خوب انجام دادند چرا دریاچه احیا نشده است، دلیلش را گفتم؛ به دلیل وسعت بسیار زیاد دریاچه ارومیه، تبخیر بالا، افزایش دما و کاهش بارندگی در بعضی از مناطق ارتفاع آب دریاچه به ۲۰ الی ۳۰ سانت می رسید و دو میلیارد متر مکعب آب در سال 99 تبخیر شد! ما باید حوزه‌ی دریاچه ارومیه را کوچک تر کنیم و در نقاط بحرانی و مناطقی که احتمال طوفان نمکی می باشد خاکریز ایجاد کنیم تا دریاچه احیا شود. باید هدف گذاری کنیم که دریاچه را داشته باشیم و به سمتی نرویم که خدای نکرده دریاچه خشک شود که هزاران تبعات سیاسی، اجتماعی، بهداشتی، فرهنگی و بحث های دیگری دارد.
یعنی هیچ مقصری را متصور نیستید؟
ببینید این که گفتید دولت آقای روحانی یا دولت آقای رییسی، این موضوع از قبل بوده است. آقای روحانی در ابتدای دولتش قول احیای دریاچه ارومیه را داد، اگر مشکلی نداشت که قول احیا نمی‌داد. بهترین دوران دریاچه تا سال 75 بوده است؛ من در آذربایجان غربی بودم، مردم می گفتند قبل از انقلاب و اوایل انقلاب تا اردیبهشت در کوچه و خیابان برف داشتیم اما الان کوه های اطراف ارومیه هم برف نمی‌بینید مگر در ارتفاعات بالا. کاهش بارندگی دلیل اصلی خشک شدن دریاچه بوده است و سپس توسعه کشاورزی و افزایش دما نقش داشتند. نمی‌شود بگویید صد در صد عامل انسانی مقصر بوده است، در دراز مدت 57 درصد کاهش بارش را شاهد هستیم، این عدد بسیار بالایی است. به نظرم اگر بخواهیم دریاچه با همین شرایط احیا شود باید بالای 360 میلی متر بارندگی در سال داشته باشیم.
یعنی شما مسئولی که اعلام می‌کند زمین مال خداست و هرکس هر جا دوست داشت چاه بزند را مقصر نمیدانید؟
کشور قانون و قواعد خودش را دارد؛ دشت های ممنوعه داریم، همچنین در بسیاری از مناطق به دلیل کاهش سفره زیرزمینی اجازه حفر چاه نمیدهند. اما آمدیم چهل درصد آب کشاورزی را کم کردیم از آن طرف چاه‌های غیرمجاز را افزایش دادیم! هیچ کس نمی‌گوید چرا هفتاد هزار چاه غیرمجاز در آذربایجان غربی داریم.
خود آقای احمدی‌نژاد به عنوان رییس جمهور در دماوند سخنرانی کرد و گفت هرجایی دوست دارید چاه بزنید.
متاسفانه این مورد یکی از کارهای غیر علمی و غیر تخصصی بود که ضربه زیادی به سفره های زیر زمینی زد؛ حتی در دشت های ممنوعه گفتند چاه بزنید! من آن موقع نماینده مجلس بودم و دقیقا یادم است. اما سیاست کلی کشور این گونه نیست و همه چیز قاعده دارد. ما در بحث چاه های غیر مجاز توانستیم پنج هزار چاه را پلمپ کنیم اما فردا دوباره باز میشد. مگر در یک مسیر چهارصد کیلومتری چقدر میتوانیم نظارت کنیم؟ اینجاست که میگویم مشارکت مردمی. باید مردم را قانع کرد که اگر با حفر چاه دریاچه خشک شود خانواده خودت آسیب می‌بیند، هزاران بیماری برای کل آن منطقه به وجود می‌آید و معضلات اجتماعی و سیاسی دیگری دارد. البته باید در کنارش معیشت او را هم تامین کنیم. از این دریاچه میشد میلیاردها دلار درآمد کسب کرد و خرج همین مردم کرد. این موضوعات باید در طول این سی، چهل سال برنامه ریزی میشد اما جنگ، درگیری‌های داخلی در استان و بحث تحریم‌ها در عدم برنامه ریزی موثر بود.
شنیده شده در زمان تصدی شما در استان آذربایجان غربی بخشی از اعتبارات مربوط به دریاچه ارومیه در جاهای دیگری هزینه شده و خود شما هم در یکی از مراسم هایی که حضور داشتید به آن اشاره کردید، میشود دلیل این تصمیم را بفرمایید؟ الان شاهد هستیم که هیات تحقیق و تفحص مجلس پیگیر این هزینه کرد ها است، فکر می‌کنید این هیات بتواند تخلفی را ثابت کند؟
البته این بودجه‌ای بوده که در اختیار استانداری بود. بودجه ای که به استانداری می‌دادند برای کارهای فرهنگی بود و خیلی مقدار ناچیز بود.
این بودجه را برای چه موضوعاتی هزینه کردید؟
این بودجه زمان من نبود و زمان استاندار قبلی بود و انتقادی بود که چرا این بودجه در مواردی مصرف شده است که خیلی رابطه مستقیمی با موضوع نداشته است. در این رابطه مطالب دیگری هم بود و توجیه این بود که مثلا 50 میلیون تومان به هیات های مذهبی داده اند تا از نقش هیات ها در آموزش به کشاورزان برای کاهش مصرف آب استفاده کنیم و موارد دیگر. من نمخواهم الان وارد این موضوع شوم، زیرا در مقایسه با بودجه اصلی ستاد احیا بسیار ناچیز بود. از این بودجه برای کارهای فرهنگی استفاده میکردند.
مثلا مبلغ بسیار بالایی برای چاپ بنری هزینه شده بود که پشت یکی از هتل ها زده بودند و این مضمون را داشت که آب به صورت قطره چکانی از دست آقایی می آمد و اخطاری بود که در بحث دریاچه ارومیه به این نقطه خواهیم رسید.
یا مثلا صد میلیون برای سی دی هایی هزینه کرده بودند که داخلشان چیزی نبود و بعد پیگیری شد و گفتند چون هزینه ها بالا بوده به این صورت فاکتور سازی کرده بودیم.
موارد این چنین بود که همان موقع سازمان بازرسی پیگیر این موضوع بود.
جناب شهریاری بعضا اینطور گفته میشود که نمایندگان مجلس آذربایجان (به ویژه آذربایجان غربی) با طرح احیای دریاچه ارومیه مخالفت می‌کنند، میشود بفرمایید اصولا آیا چنین چیزی صحت دارد یا خیر؟
من این موضوع را کاملا تکذیب می‌کنم که نمایندگان آذربایجان غربی با احیای دریاچه ارومیه مخالف بودند؛ دلیلی نداشت. اتفاقا پیگیری‌هایی که میکردند در رابطه با احیا دریاچه ارومیه بود و اصلا این موضوع درست نیست. حالا در بعضی موارد شاید مثلا پیگیر سدی که پنجاه و پنج درصد پیشرفت فیزیکی داشته است بودند که ادامه پیدا کند؛ اما نمی‌شود گفت که مانع احیای دریاچه ارومیه بوده اند و اتفاقا در جلسات و پیگیری هایی که داشتیم از جمله چند جلسه ای که به صورت جمعی با نمایندگان در وزارت نیرو داشتیم؛ پیگیر احیای دریاچه بودند. چون آسیب اصلی از خشک شدن دریاچه را آذربایجان غربی می‌خورد. اصلا من ندیدم یک جایی نماینده ای بیاید با احیای دریاچه ارومیه مخالفت کند.
در گفت و گویی که با آقای دکتر کلانتری داشتم، عنوان میکردند، یکی از استانداران وقت خوب عمل نمی‌کرد و با ستاد احیای دریاچه ارومیه هماهنگ نبوده است، به نظر شما اشاره ایشان به شما بوده یا شخص دیگری؟
ظاهرا درگیری‌های بیشتر آقای کلانتری در دوره‌ی قبل از من بوده است و من خودم پیگیر مصوبات ستاد احیا بودم.
مشکلی با ستاد احیا نداشتید؟
مشکلی که داشتیم بیشتر در رابطه با بحث پیگیری انتقال آب سیمینه‌رود و بحث ارس بود که چرا ستاد احیا پیگیری نکرده است. متاسفانه آقای کلانتری یک روحیه‌ی خاصی دارد. ایشان به عنوان معاون رییس جمهور هر زمان که به استان می‌آمد باید به استاندار اطلاع می‌داد اما برخی موارد بدون اطلاع ما به استان می‌آمد و برمی‌گشت! و بازدیدهایی هم داشت در حالی که من بعد از اینکه ایشان از استان می رفت با خبر می‌شدم.
مثل موضوع خبرنگارها. حدود سی خبرنگار را به استان آوردند و بدون اینکه به استانداری اطلاعی دهند، به بازدید تونل و سد کانی سیب بردند.
بالاخره وقتی سی خبرنگار وارد استان می شوند باید استانداری در جریان قرار گیرد. بعد از اینکه آن اتفاق تلخ رخ داد ساعت ده دقیقه به شش به من اطلاع دادند و ساعت شش و نیم خودم را به بیمارستان نقده رساندم و متاسفانه دو تن از خبرنگاران در این حادثه فوت شدند که بسیار دردناک بود. متاسفانه این موضوع برای استان حاشیه درست کرد و تمام زحماتی که کشیده بودند زیر سوال رفت.
آقای کلانتری روحیه‌ی اینگونه داشت. متاسفانه ایشان اصلا اهل کار جمعی نیستند و هرچه نظر خودشان باشد را ادامه میدهند. حالا من وارد خیلی از قضایا نمی‌شوم اگر جواب دادند بعد من هم جواب میدهم.