طی سال‌های اخیر با رشد جمعیت در شهرهای خراسان شمالی تولید زباله و جایگاه‌های دفن آن به شدت افزایش یافته است؛ همین موضوع، موجب تخریب و آلوده کردن طبیعت زیبا و محیط‌زیست مناطق مختلف استان شده و منابع طبیعی توسط زباله‌های خشک و تر تخریب شده است.
این شرایط بحرانی باعث شده تا مدیران با استفاده از روش‌هایی مانند احداث کارخانه کمپوست، تفکیک زباله از مبدا و تبدیل پسماند تر به کود آلی زباله تولیدی را مدیریت و از بحرانی‌تر شدن شرایط و خطرات ازدیاد و تجمع فراوان زباله‌ها پیشگیری کنند.
برای ساماندهی زباله های شهر بجنورد کارخانه کمپوست راه اندازی شد اما به دلیل اعتراض های اجتماعی این طرح راکد باقی ماند.
ساخت کارخانه کمپوست متوقف شده اما تولید زباله هر روز با سرعت بیشتری پیش می‌رود و اگر چالش‌های ساخت کارخانه کمپوست بجنورد رفع نشود، در سیطره مشکلات و خطرات فراوان این بحران عظیم گرفتار خواهیم شد و دیگر نمی‌توان از پس این دردسر هول‌انگیز برآمد. ساخت این کارخانه در چرخه معیوب مخالفان و موافقان گیر کرده و نیازمند اندیشه‌ای کارساز است.
کمبود تجهیزات و امکانات مدیریت پسماند در شهرداری‌های استان، دفن غیراصولی زباله و مشکلات زیست‌محیطی در این شهرها، بخشی از چالش‌هایی است که در خصوص زباله‌های شهری وجود دارد. این در حالی است که احداث کارخانه کمپوست درگیر مخالفت معترضان بوده و احداث آن بیش از یک دهه به تعویق افتاده است؛ البته این طرح موافقانی نیز دارد که در این ۱۰ سال دست از تلاش برنداشته و پیگیر راه‌اندازی کارخانه کمپوست هستند.
سالهاست یکی از چالش های زیست محیطی در بجنورد مرکز استان خراسان شمالی مسئله پسماند است و تقریبا منطقه ای در استان نیست که از آن در امان بوده باشد. حتی مسئله پسماند در برخی مناطق استان نیز به یک معضل زندگی شهری تبدیل شده بود که رهایی از آن نیاز به تدبیر مسئولان و حمایت های برون استانی دارد.
راه اندازی کارخانه کمپوست بجنورد در حالی مورد تاکید مسوولان خراسان شمالی است که تحقق آن در خان جانمایی مناسب و حل مشکلات اجتماعی مانده و این طرح ۱۰ ساله همچنان بلاتکلیف است.
۱۰ سال پیش کارخانه کمپوست بجنورد به عنوان بزرگترین کارخانه کمپوست شمال شرق کشور در ۱۵ کیلومتری شمال مرکز استان کلنگ خورد و این واحد تولیدی تنها پس از چندماه فعالیت به علت مشکلات اجتماعی و اعتراض مردم از بوی تعفن ناشی از فعالیت آن به تعطیلی کشیده شد.
پس از تعطیلی کارخانه کمپوست، زمینی در حوالی روستای نجف آباد برای ایجاد کارخانه جدید، جانمایی شد اما ساخت و راه اندازی این واحد تولیدی در مکان جدید هم با مشکل اجتماعی روبه رو است و تاکنون به نتیجه نرسیده است، اکنون ایجاد دفنگاه زباله و راه اندازی کارخانه کمپوست معطل چاره ای است که راه تکرار بر توقف فعالیت بسته شود.
دفنگاه زباله های بجنورد در محل کوه باباموسی قرار دارد و این کوه از سه دهه پیش محل دفن زباله ها است، البته این مکان در برهه ای کوتاه از زمان و با فعالیت کارخانه کمپوست از زباله ها خالی شد اما پس از تعطیلی کارخانه کمپوست بجنورد بار دیگر باباموسی عرصه تجمع زباله ها شد.
با تعطیلی کارخانه کمپوست، کوه باباموسی دوباره محل انباشت زباله ها شد، البته دفن این طلای کثیف در این محل غیراصولی است، زیرا شرایط فیزیکی و حجم خاک به گونه ای است که کفایت پوشاندن زباله ها را ندارد.
زباله ها باید با خاک پوشانده شود اما در کوه باباموسی خاک به اندازه کافی وجود ندارد، بر این اساس دفن زباله در کوه باباموسی نامناسب و غیراصولی است.
دفن زباله در سایت باباموسی اصولی نیست، ورود انواع مواد آلاینده و شیرابه های تولیدی از پسماندها به خاک و تاثیر بر آب های زیرسطحی در طول سال ها، بهره برداری از این محل را به عاملی برای آلودگی آب و خاک منطقه تبدیل کرده است.
اگرچه تصمیم گیری های زیادی بری اجرای این طرح مسکوت مانده انجام شده ولی هیچوقت به نتیجه رسید و اینک دفع اصولی پسماند یکی از درخواست های اصلی مردم بجنورد شده که تاکنون محقق نشده است.
دفن غیراصولی و البته به اذعان برخی مسوولان دفن غیرمجاز طلای کثیف در کوه باباموسی همواره مورد گلایه و انتقاد مردم بوده است. در این باره دادگستری خراسان شمالی خواستار تعیین تکلیف کارخانه کمپوست شده است.
کارخانه کمپوست بجنورد به عنوان بزرگترین کارخانه کمپوست شمال شرق کشور بیش از یک دهه پیش در ۱۵ کیلومتری شمال بجنورد کلنگ خورد و این واحد تولیدی، در تیرماه سال ۹۱ به بهره برداری رسید.
ظرفیت این کارخانه ۲۵۰ تن اعلام شد و این واحد تولیدی قرار بود سالانه بیش از چهار هزار تن کود آلی تولید کند و با فعالیت آن، زباله شهرهای بجنورد، شیروان، آشخانه و اسفراین به این محل منتقل شود اما عمر فعالیت این کارخانه تنها چند ماه بود.
فعالیت این کارخانه که با انتشار بوی متعفن و نامناسب همراه بود، با اعتراض ساکنان روستاهای اطراف روبه رو شد و بروز مشکلات اجتماعی ناشی از این اعتراض ها سبب تعطیلی این کارخانه شد.
اکنون روزانه 130تن تا ۱۴۰ تن زباله تولیدی شهروندان به صورت غیراصولی در کوه باباموسی دفن می شود، مردم روستاهای اطراف کوه باباموسی همواره از بوی تعفن و دود ناشی از سوزاندن زباله ها در این مکان گلایه مند هستند.
کارشناسان حفاظت محیط زیست خراسان شمالی می گویند که این محل در حریم شهر بجنورد ایجاد شده که در مغایرت با ضوابط قانونی استقرار واحدهای نظیر آن است.
آنان معتدند: ایجاد کارخانه کمپوست در شهرستان بجنورد همچنان درگیر مشکلات اجتماعی بوده و این امر از سال های گذشته بلاتکلیف مانده است.
این در حالی است که ایجاد مرکز پردازش و کارخانه کمپوست بجنورد تاییدیه محیط زیست دارد و دستگاه های اجرایی ایجاد سایت پسماند در این مکان را تایید کردند، همچنان درگیر مسائل اجتماعی حل نشده است.
مطالعات لازم برای جانمایی ساخت کارخانه کمپوست انجام شده تا مشکلات پیشین در فعالیت این کارخانه تکرار نشود به گونه ای که در جانمایی مکان جدید، فاصله مناسب با مناطق مسکونی روستایی رعایت شده است.
تخلیه انبوه زباله در اطراف کوه باباموسی در شهرستان بجنورد علاوه بر بوی نامطبوع و چشم انداز نازیبا، سلامت اهالی و ساکنان روستاهای مجاور این منطقه را در معرض تهدید قرار داده است .
در حال حاضر کوه باباموسی در بجنورد دیگر کوه باباموسی قدیم نیست زیرا کوهی که جای نفس کشیدن و آرامش و سلامت مردم محسوب می شد امروز با انبوهی از زباله به محیطی پر از مخاطره و تهدید آمیز برای سلامت مردم تبدیل شده است.
سرازیر شدن روزانه بیش از ده ها تن انواع زباله توسط خودروهای حمل زباله در اطراف این کوه، دیگر جای نفس کشیدن برای اهالی روستاهای اطراف آن به ویژه روستای علی آباد باقی نگذاشته است.
گرچه بخش عظیمی از این زباله ها سالانه در اطراف این کوه دفن می شود اما استمرار روزانه این رویداد نازیبا و حضور افرادی که به جمع آوری برخی از مواد بازیافتنی در این مکان مشغولند، حکایت از ناتمامی این قصه تلخ دارد.
علاوه بر آلودگی زیست محیطی، پول و سرمایه بالایی در آن محل در حال دفن شدن است که در هیچ جای دنیا این گونه عمل نمی‌شود.
درصد بالایی از زباله‌ها قابل بازیافت و همچنین قابلیت تبدیل شدن به کودهای کشاورزی را دارد، چرا باید در حالی‌که کارخانه کمپوست در این شهر وجود دارد، این سرمایه دفن شود.
کوه باباموسی به دلیل سخت بودن، امکان ایجاد ترانشه برای دفن زباله ندارد و زباله ها در این محل فقط انباشت می شود که در صورت تداوم انباشت زباله در کوه های بابا موسی، با هر بارندگی آب با شیرابه های زباله ها ترکیب و به سمت شهر سرازیر می شود که سلامت شهروندان را به مخاطره خواهد انداخت.
انتقاد عضو شورای شهر بجنورد از بلاتکلیفی کارخانه کمپوست
رییس کمیسیون اقتصاد و سرمایه‌گذاری شورای اسلامی شهر بجنورد گفت: ساخت کارخانه کمپوست در مرکز استان درگیر مسائل اجتماعی است و انتظار می رود مسوولان برای راه اندازی این کارخانه اقدامی جدی کنند.
سیدمحسن موسوی اظهار کرد: جانمایی و مشکلات اجتماعی از چالش های کارخانه کمپوست در محدوده روستای نجف آباد است اما به نظر ما این جانمایی مناسب و مشکلات گذشته مبنی بر انتشار بوی نامساعد ناشی از فعالیت کارخانه برای مردم تکرار نمی شود.
وی افزود: راه اندازی این کارخانه یکی از نیازهای اساسی برای مدیریت پسماند در استان و در این شهر است.
تولید بیش از 500 تن زباله در استان
مدیر کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: روزانه ۵۱۴ تن زباله در شهرها و روستاهای این استان تولید می‌شود که دفن اصولی آن یکی از دغدغه‌های زیست محیطی است.
رضا شکاریان اظهار کرد: ۱۴۰ تن از زباله های تولیدی استان مربوط به شهر بجنورد است که به صورت غیراصولی در کوه باباموسی دفن می شود.
وی افزود: کوه باباموسی از سه دهه پیش عرصه انباشت زباله های مرکز استان است در حالی که این مکان مجوزی برای دفن و انباشت ندارد.
شکاریان با اشاره به اینکه ایجاد کارخانه کمپوست اقدامی موثر برای رفع مشکل انباشت زباله در کوه «باباموسی» است، گفت: ایجاد این کارخانه هنوز گرفتار مسایل اجتماعی است، البته بارها اعلام شده است که راه اندازی این کارخانه به لحاظ فنی هیچ مشکلی ندارد و مردم نباید نگران معضلات گذشته و تکرار آن باشند.
وی افزود: اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی نیز به دنبال کاهش و به حداقل رساندن مشکلات زیست محیطی و دغدغه های به حق مردم در زمینه رعایت مسایل زیست محیطی و حوزه سلامت جامعه است.