امیر عبداللهیان،توامانی دیپلماسی و میدان

دکتر حسین امیر عبداللهیان،که حال تحت عنوان  شهید امیرعبداللهیان، نامبردار گشت. اولین وزیر شهید دستگاه دیپلماسی بوده است که در روز 30 اردیبهشت طی سانحه هوایی ،به همراه رئیس جمهور و جمعی از همراهان، به شهادت رسید. وی از جمله وزرایی بوده است که مراتب را ابتدا از جایگاه کارشناس و سپس معاونت و در آخر با وزارت به اتمام رساند و فعاليت و تمرکز جدی بر کشورهای غرب آسیا و به طور اخص محور مقاومت گذاشت. حال با شهادت ایشان،سوالی که در محافل علمی و آکادمیک  مطرح می گردد این است که شهادت دکتر امیر عبداللهیان،چه تاثیری بر توامانی و پیوند عرصه دیپلماسی و میدان می گذارد؟ مفروض چنین سوالی این است که با توجه به  فعال شدن عرصه  میدان و دیپلماسی تحت عنوان دیپلماسی مقاومت در دولت سیزدهم و شناخت گسترده و تسلط ایشان بر غرب آسیا؛ شهادت ایشان در ادامه دولت سیزدهم، تاثیر زیادی در پیشبرد همزمان  این دو اصطلاح نخواهد داشت. اما در دولت های بعدی با روی کارامدن جناح های مقابل،شاهد تاثیر زیاد خواهیم بود.

دکتر امیرعبداللهیان، به زعم اسماعیل هنیه، بازوی محور مقاومت یاد شد که این گزاره را در کوشش ایشان در مجامع بین المللی در جهت رساندن مصائب  مردم غزه به سمع جهانیان می بینیم. نگاه به همسایگان به ویژه کشورهای محور مقاومت که از مهمترین اهداف و راهبرد دولت سیزدهم بود و دستگاه دیپلماسی مجری آن بوده، در اولین سفرهای وزیر خارجه به عراق، سوریه و لبنان متجلی است که  سر فصل تمامی این سفرها ،مسئله غزه، حمایت های مادی و معنوی و دیدار با رهبران گروه های مقاومت فلسطینی بوده است. حتی در جریان سفرهای متعدد به لبنان، بر آمادگی ایران در جهت رفع مشکل کمبود برق و همکاری در راستای ساخت نیروگاه این کشور تاکید شد. نقش حمایتی و همکاری های این حوزه، محدود به لبنان نبوده است. بلکه حتی در جریان سفرتاریخی سید ابراهیم رئیسی به سوریه، که بعد از بحران داعش در این کشور صورت گرفت، مهترین موضوعات گفتگوها و برنامه های همکاری را پیرامون حوزه اقتصاد، زیرساختی ، انرژی و نیز حمایت از مسئله فلسطین دانست و بیان کرد:جمهوری اسلامی ایران، مسئله فلسطین را اولویت سیاست خارجی خود می داند و ما معتقدیم همه معادلات دنیای اسلام،ذیل موضوع فلسطین تعریف می شود.

به طور کلی، نقش اثر گذار امیرعبداللهیان از زبان شیخ نعیم قاسم معاون دبیر کل حزب الله نیز گویاست که او را از حامیان و فعالین اصلی مقاومت دانست. از طرفی آن چه که منجر به نزدیکی دکتر امیر عبداللهیان به این حوزه و جبهه شده است، به پایان عمر حکومت صدام باز می گردد که در آن برهه، ایشان مسئول پرونده عراق وزارت خارجه گشت و همین امر و نیز تخصص و تسلط ایشان بر کشورهای غرب آسیا، به خصوص کشورهای عرب زبان، منجر به آشنایی وی با سرداران مطرح این حوزه، مانند شهید سلیمانی و سایر رهبران،مانند سید حسن نصرالله گشت. اما نقطه مثبت کارنامه ایشان و دولت سیزدهم،به سرانجام رسیدن عادی سازی و از سرگیری رابطه با عربستان بوده که مقدمات آن پیشتر چیده شده بود، هر چند عربستان جزو محور مقاومت نیست،اما به طور غیر مستقیم بر واکنش سایر کشورها و ایجاد جو روانی تاثیر می‌گذارد. به طور کلی شهید امیر عبداللهیان از معدود دیپلمات ها و وزاری خارجه بعد انقلاب بوده که با حذف دوگانگی گفتمان میدان و دیپلماسی،تاثیر مستقیم بر پیشبرد اهداف و راهبرد های محور مقاومت و پیگیری مسئله فلسطین ،مخصوصا بعد از عملیات طوفان القصی، داشته.حال باید دید با اتمام دوران وزارت وی و روی کارآمدن موقت علی باقری کنی این استراتژی وحدت میدان و دیپلماسی مانند سابق ادامه خواهد داشت یا خیر. اما بنه ظر می رسد تا اتمام دولت سیزدهم و انتخابات ریاست جمهوری در ماه های آینده،کماکان در این مدت کوتاه، دستگاه دیپلماسی ایران ،تحت کفالت علی باقری کنی، دکترین سابق را ادامه دهد. این گزاره حتی در سخنان شخص باقری نیز منعکس بود، به طوری که وی در مصاحبه با الجزیره، از تداوم حمایت های جمهوری اسلامی از محور مقاومت به عنوان راهبرد ایران تعبیر کرد. اما با توجه به گزاره های ذکر شده پیرامون تسلط و تخصص دکتر امیر عبدالهیان ،در حوزه کشورهای عرب زبان غرب اسیا و شمال آفریقا، این خلاء در دولت بعدی با دکترین های متفاوت،تاثیر خود را بر جای خواهد گذاشت. بااین حال  آن چیزی که ممکن است بر این روند تاثیر ویژه  بگذارد، مذاکرات با آمریکا در مسقط است که اخیرا رسانه ایی شده.آنچه که تاکنون از مفاد این مذاکرات به طور غیر رسمی منتشر شد،خاتمه جنگ  فرسایشی غزه در جهت کاهش تنش های بی سابقه  در غرب آسیا می باشد که درصورت توافق محتملانه  تمامی طرفین این جنگ، با روی کارآمدن دولت چهاردهم،شاهد تعدیل این نگاه باشیم.کمااینکه یکی از  اهداف جنگ غزه،یعنی به رسمیت شناخته شدن این کشور در سازمان ملل، محقق شده است‌.

اما آن چیزی که روشن و مشخص می باشد،دیدارهای متعدد مقامات ایرانی و امریکایی به میزبانی عمان ،در کوتاه مدت منجر به کاهش و یا مدیریت تنش ها باشد،کمااینکه این امر مسبوق به سابق است.در این صورت بحران غزه در بلند مدت،مانند ویروسی حاد، جمهوری اسلامی ایران را مشغول به خود خواهد کرد.در این صورت،مجددا دستگاه دیپلماسی کشور،نیازمند وزیری با دکترین توامانی میدان و دیپلماسی خواهد بود.