دوشنبه ها با کتاب

امیرمحمد بانکیان

در سومین بسته "دوشنبه ها با کتاب" روزنامه اترک به سراغ معرفی آثار یکی از بزرگترین اندیشمندان علوم سیاسی در ایران خواهیم رفت و به صورت مختصر کتاب "گذار به مردم سالاری" را معرفی میکنیم، به این امید که روزی کتاب صمیمی ترین دوست هر ایرانی باشد:

کتاب فوق توسط دکتر حسین بشیریه نوشته و به وسیله نشر نگاه معاصر به چاپ رسیده است. کتاب گذار به مردم سالاری 8 فصل و 267 صفحه دارد. نویسنده در فصل اول کتاب در خصوص زمینه های نظری و تاریخی گذار به مردم سالاری بحث کرده است و ابعاد حکومتی و اجتماعی آن را مورد واکاوی قرار داده؛ همچنین هشت طیف رژیم های سیاسی از لحاظ گذار به دموکراسی (از رژیم های توتالیتر تا دموکراسی های آرمانی) تعریف و توضیح داده شده است. فصل دوم به بررسی موج جدید نظریه های گذار به دموکراسی اختصاص دارد. نویسنده در این فصل ابتدا شکل های گذار به مردم سالاری را توضیح میدهد که شامل سه شکل عمده: از بالا، از پایین و از بیرون می باشد؛ سپس زمینه ها و کارگزاران گذار به دموکراسی مورد بررسی دکتر بشیریه قرار گرفته است و نظریه های مختلف اندیشمندان بزرگ علوم سیاسی در جهان بررسی شد. بخش پایانی مباحث فصل دوم موضوع تحکیم و تثبیت دموکراسی است.

فصل سوم با عنوان زمینه های سیاسی و اجتماعی فروپاشی رژیم های غیر دموکراتیک و گذار آن ها به دموکراسی، ابتدا به بحران مشروعیت می پردازد و دلایل آن را شرح میدهد و سپس بحران کارآیی نظام های سیاسی مورد تحلیل واقع شده است، در ادامه نیز نویسنده به بحران در همبستگی نخبگان سیاسی پرداخته است. و موضوعاتی همچون نارضایتی عمومی مورد واکاوی قرار گرفته است.

در فصل چهارم موضوع کارکردهای اپوزیسیون در گذار به دموکراسی کار شده است و در آن به عوامل مختلفی که اپوزیسیون یک نظام سیاسی میتواند در گذار به دموکراسی موثر باشد اشاره شده است، عواملی مثل: توانایی یا ناتوانی نسبی اپوزیسیون، تمرکز یا پراکندگی اپوزیسیون، شیوه برخورد نظام های غیردموکراتیک با اپوزیسیون و رابطه میان نیروهای اپوزسیون و نیروهای اصلاح گرا در درون نظام سیاسی.

محور بحث فصل پنجم کتاب، گذار به دموکراسی از چشم انداز بسیج سیاسی است و ابتدا مباحث نظری در این خصوص توضیح داده شده و سپس نویسنده به ذکر چند نمونه تاریخی موفق در گذار به دموکراسی از راه بسیج سیاسی و چند نمونه ناموفق و دلایل توفیق و عدم توفیق آن ها پرداخته است.

فصل ششم کتاب، گذار به دموکراسی از چشم انداز نظریه تصمیم گیری نام دارد و دکتر حسین بشیریه چند موضوع مانند ساختار تصمیم گیری نخبگان در نظام های غیر دموکراتیک، عوامل موثر بر تصمیم گیری نخبگان سیاسی و الگوهای اساسی تصمیم گیری در فرایند گذار را مورد واکاوی دقیق قرار داده است و در نهایت به ذکر نمونه های تاریخی پرداخته است.

فصل هفتم، وضعیت دولت رفاه به عنوان پشتوانه دموکراسی در عصر جهانی شدن سرمایه داری نام دارد. در این فصل ابتدا مفهوم جهانی شدن تعریف و شاخص های آن معرفی می شود و سپس واکنش های مختلف به جهانی شدن تشریح میشود.

فصل هشتم به موضوع آنومی(بی هنجاری) سیاسی در ایران پرداخته است و دو موضوع عمده: گذار به دموکراسی در سطح جهان و ایران مورد بحث واقع شده و آخرین موضوع کتاب نیز بررسی وضعیت ایران است.

به اعتقاد نگارنده آگاهی عمومی از مفهوم مردم سالاری یک ضرورت همگانی است و به همین خاطر مطالعه این کتاب علمی که خارج از هیاهوهای سیاسی به بررسی علمی این مغهوم پرداخته است برای عامه مخاطبان جذاب و برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه مندان علوم سیاسی واحب است.